Yeryüzünde İlk Mâbet

“İbâdet ve taatta muhsin olduğu halde yüzünü Allah Teâlâ’ya teslim edip tam bir teslîmiyetle teslim olan kimseden daha ziyâde dîni muhkem ve din yönünden en güzel kim olabilir? Allah Teâlâ’ya itaatte bâtıl dinlerden Hak dînine meyl etmiş olduğu halde İbrâhim –aleyhisselâm-‘ın milletine ittibâ eden kimsenin dîni elbette her milletin dîninden güzel ve muhkemdir. Allah Teâlâ İbrâhim –aleyhisselâm-‘ı dost ittihaz etti.[1]   Tefsîr-i Hâzin’de beyân olunduğu veçhile Vâcip Teâlâ hazretleri dîn-i İslâm’ı bu âyet-i celîlede iki cihetle medh buyurmuştur: 1 – Kulların vazifesi olan ubûdiyeti huzû ve huşûyu izhâr üzre olmasıdır. 2 – İbrâhim –aleyhisselâm-‘ın dînine muvafık olmasıdır. Her iki cihete nazaran dîn-i İslâm’ın şeref ve meziyeti beyân olduğu cihetle dîn-i İslâm’a girmeğe insanları teşvik ve âyette dînin mebnâsına işâret vardır. Çünkü dînin mebnası (temeli) başlıca ikidir: Birincisi: Hüsn-i î’kattır. Buna: “Esleme vechehu lillahi” cümle-i latîfesi ile işâret buyurmuştur ki; “Cenâb-ı Allâh’ın varlığını ikrar ve îmân ile gizli ve âşikâr her halinde tevazu, inkıyâd ve tâatında ihlâs ve emrini Allah Teâlâ’ya tefyiz etti.” demektir. İkincisi: Amel-i sâlihtir. Buna da “ve huve muhsinun” kavl-i şerîfi ile işâret buyurmuştur. Yani: “Ameline lâyığı veçhile işler, hasenâtı yerine getirir ve seyyiâtı terk eder.” demektir. Vacip Teâlâ hazretlerine teslimiyet ve inkıyadda her âzâ müsâvî ise de, “vech” yani yüz, insanın eşref âzâsından olduğuna binâen yüz zikrolunmuştur. Yüz’ün inkıyâdı, teslimiyeti cemî âzânın inkıyadına delâlet eder. Vechini Allah Teâlâ’ya teslimde îmânın kemâli, cemî umuru Cenâb-ı Hakk’a tefvîz etmek ve mâsivâdan uzaklaşmak ve bilcümle kuvvet ve kudreti Allah Teâlâ’dan bilmek suretiyle hâsıl olacağına tembih vardır. Şu halde müşriklerin putlardan, yahudilerin evlâd-ı enbiyadan olmak hasebiyle babalarından, Nasârânın da sâlis-i selâseden istiânelerinin ve îtikatlarının bâtıl olduğuna dahî tembih vardır. İbrâhim –aleyhisselâm- Cenâb-ı Hakk’ın ismini işitmek için malını ve evlâdını fedâ ettiğinden Allah Teâlâ hazretleri Hazret-i İbrâhim’i “Halîl” yani dost, ittihaz etmiştir. Hazret-i İbrâhim –aleyhisselâm- kitabından alınmıştır.   [1] Nisâ Sûresi, 125.