İnsan, ne melekler gibi sâdece hayır işleme üzerine yaratılmıştır, ne de hayvanlar gibi içgüdüleriyle hareket eden irâdesiz yaratıktır. Özgürlüğünü/irâdesini güzel olan şeylerden yana kullanmak sûretiyle Allah katında değerli bir konum kazandığı gibi,1 kötü olan şeylerden yana kullanmak sûretiyle hayvanlardan bile aşağı bir seviyeye de düşebilir.2 Bu yazıda Muhammed Sûresi’nin 19. âyetindeki “Zenb/günah” kavramını îzâh edeceğiz.
Allah Teâlâ, kötülük veya iyilikten bir tarafa karşılık vermede tüm toleransını ve lütfunu, günâha karşılık iyiliklere kat kat sevap vermekten yana kullanmıştır. Bu kadar toleransa rağmen kulun azâbı hak edecek şekilde kötülüklere dalması, onun basîretsizliğiyle ilgilidir. Kudsî Hadis’te: “Yüce Allah buyuruyor ki: Kulum bir kötülük işlemek istediğinde, onu işleyinceye kadar üzerine yazmayın. Eğer işlerse aynen yazın. Eğer benim için onu bırakırsa (işlemekten vazgeçerse) bunu, kendisi için bir iyilik olarak yazın. Bir iyilik işlemeyi ister, ama yapamazsa bunu onun için bir iyilik olarak yazın. İşlerse o zaman da on katından yedi yüz katı fazlasına kadar yazın.”3
Kur’ân-ı Kerîm “günah” kavramını ifâde eden birçok kelime kullanmıştır. Anlamları arasında farklılıklar olsa da kelimelerin müşterek noktaları; isyân içeren suçların hepsini de Allâh’ın yasak etmiş olmasıdır. Yüce Allah, “günah” kavramının anlam alanına giren kelimeleri, tesbît edebildiğimiz kadarıyla Kur’ân’da şu ifâdelerle bizlere bildirmiştir: Zenb,4 ism,5 ifk,6 cürm,7 hub,8 ricz,9 rics,10 zelle,11 zûr,12 seyyie,13 şuhh,14 şer,15 şirk,16 dall,17 tuğyan,18 zulm,19anid,20 fücur,21 fahşa,22 münker,23 fesad,24 fısk,25 istikbar,26 kebîre,27 sağîre,28 hit’a,29 kizb,30 lemem,31 neces,32nidd,33 hevâ,34 vizr’,35 anet,36 makt,37 hatâ,38 isyan,39 cünah,40 sefah,41 bâtıl,42 buhl,43 riyâ,44 menn,45 ezâ,46ğayy,47 fitne,48 nüşuz,49 hud’a,50 nifak,51 adâvet,52 suht,53 ğuluv,54 buğuz,55 habis,56 hüzüv,57 iftirâ,58 cehl,59 bağy,60israf,61 şekāvet,62 i’tida,63 ğayz,64 kibir,65 lağv,66 mekr,67 nemime,68 bühtan,69 hıns,70 ıhtiyâl.71
Türkçe’de kullanmış olduğumuz “günah” kelimesi Farsça bir kavramdır. Arapça’daki “zenb” kelimesinin karşılığıdır. Bu bağlamda günah; kişiyi Allah’tan perdeleyen şeylerdir.72 İnsanla Allah (cc) arasında perde olabilecek şeyleri Kur’ân-ı Kerîm, nüzûl döneminin başından itibâren saymaya başlamıştır. Örneğin, şu âyet-i kerîmede Allâh’ın yasak davranışlardan kabûl ettiği eylemlerin uzun bir listesi verilmiştir: “De ki: “Gelin, Rabbinizin size (neleri) haram kıldığını okuyayım: O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın, ana-babaya iyilik edin, fakirlik korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin; sizi de onları da biz besliyoruz. Fuhuşların açığına da gizlisine de yaklaşmayın ve haksız yere Allâh’ın yasakladığı cana kıymayın. Düşünesiniz diye Allah size bunları tavsiye etti. Yetîmin malına yaklaşmayın: yalnız erginlik çağına erişinceye kadar (onun malına) en güzel biçimde (yaklaşabilir, onu uygun tarzda sarf edebilirsiniz); ölçü ve tartıyı tam adâletle (dengeli) yapın. Biz kişiye gücünün yettiğinden fazlasını teklîf etmeyiz. Söylediğiniz zaman da akrabânız da olsa adâlet yapın ve Allâh’a verdiğiniz sözü tutun. Hatırlayıp öğüt alasınız diye (Allah), size bunları tavsiye etti.”73
Kendisinden daha çok sakınılması gereken günahlara “kebîre” denir. “Eğer, size yasaklanan büyük günahlardan (kebîreden) kaçınırsanız, sizin küçük günahlarınızı bağışlarız ve sizi güzel bir yere (cennetteki yüksek makamlara) girdiririz.”74 Büyük günah âyette “kebîre” olarak verilirken küçük günah için de “seyyie” kelimesi kullanılmıştır. Fakat bir başka âyette “kebîre”nin tam karşıtı olan “sağîre” kelimesi de kullanılmıştır. “Kitap (ortaya) konulmuştur. Suçluların onun içindekilerden korkarak: “Vah bize, bu kitâba da ne oluyor ki ne küçük (sağîre) ne de büyük (kebîre) hiçbir şey bırakmamış, her (yaptığımız) şeyi sayıp dökmüş!” dediklerini görürsün. Yaptıklarını hazır bulmuşlardır. Rabbin kimseye zulmetmez.”75
Kur’ân-ı Kerîm ve sünnete göre üç şey, bir günâhı büyütmekte ve kebîre kapsamına sokmaktadır. Bunlar:
- Bir kimsenin; Allâh’ın, ana-babasının, başka insanların veya bizzat kendisinin haklarına tecâvüz etmesidir. Günâhın vahîm oluşu, hakkı gözetilmeyen varlığın değerine göre artış gösterir. Kur’ân-ı Kerîm’in, Allâh’a karşı işlenen bir günâhı zulüm olarak nitelemesinin ve şirkin en büyük zulüm olduğunu belirtmesinin sebebi de budur.
- Eğer bir günah, ilâhî kānunlara meydan okuyup karşı çıkıyorsa büyük günah olur. Çünkü bu günâhı işleyen kişi; açıkça, utanmadan Allâh’ın emir ve yasaklarını hiçe saymakta ve sâdece Allâh’a isyân amacıyla bir emir ve yasağı çiğnemektedir. İsyan ve itâatsizlikte Allâh’a karşı gelmenin derecesi arttıkça günâhın büyüklüğü de artmaktadır.
- İnsan hayâtının huzûrunun dayanağını teşkîl eden bağ ve ilişkileri kesmek -bu ilişkiler ister Allah Teâlâ ile insan, ister insanla insan arasında olsun-bir günâhı büyük günahlar arasına sokar. Bir bağı veya ilişkiyi kesme sonucu ortaya çıkan günâhın büyüklüğü, o bağın önemine ve o bağdaki emânete göre değişir.76
Çok dikkatli olunması gereken büyük günahla ilgili olarak Abdullah b. Abbas (ö:68/687), târif mâhiyetinde şu açıklamayı yapmıştır: “Allah (cc) bir günâhı zikrettikten sonra cezâsının ateş veya gazap ya da lânet olduğunu bildirirse bu büyük günahtır. Fakat istiğfâr edilince büyük günahlar silinip yok olur. Şâyet devâm edilirse küçük günahlar büyük günah olurlar.”77
“O güzel davrananlar ki günâhın büyüklerinden ve çirkin işlerden kaçınırlar, yalnız bāzı küçük hatâlar işlerler. Şüphesiz Rabbinin affı geniştir...”78 “Lemem” de denen küçük günahlar ve hatâlar için ise af yolunun dâimâ açık olduğunu Hz. Muhammed (sav) şu hadislerinde belirtmiştir: “Büyük günahlardan kaçınıldığı takdîrde beş vakit namaz, iki Cuma namazı ve (tutulan) iki Ramazan (orucu), aralarında işlenen (küçük) günahlara kefârettir.”79 Allah Rasûlü’nün hadîs-i şerîfinde hem “büyük günah” kavramının ifâde edilişini, hem de ilgili âyetlerin bir tefsîri mâhiyetinde, “kebîre”den kaçınmaya teşvîkini görüyoruz. Kur’ân-ı Kerîm’den çıkardığımız sonuçlara göre ve yaptığımız açıklamalar bağlamında büyük günahlar şunlardır:
1-Küfür; Allâh’ın varlığını, birliğini80 ve âhiret gününü inkâr etmek.81
2-Allâh’a şirk koşmak.82
3-Allâh’ın dîninden dönmek, İslâm’ı terk etmek.83
4-Hayâtı sâdece dünyâ hayâtından ibâret görüp ölümden sonra dirilmeyi inkâr etmek.84
5-Allâh’a iftirâ etmek, onu gereği gibi yüceltmemek.85
6-Allâh’a (cc) hakāret etmek, hakāret ifâde eden sözler söylemek.86
7-Namazı terk etmek.87
8-Namaza karşı üşengeç davranıp ibâdet etmeyi sevmemek.88
9-Cuma namazını terk etmek.89
10-Kâfir ve münâfıklar için cenâze namazı kılıp onların lehinde yalan yere şâhitlikte bulunmak.90
11-Zekât vermemek.91
12-Haksız yere adam öldürmek.92
13-Geçim endîşesiyle çocukları öldürmek.93
14-İntihâr etmek.94
15-İnsanları Allah yolunda cihaddan soğutmak.95
16-Düşmanlara karşı cihâdı terk edip savaştan kaçmak; cepheyi terk etmek.96
17-Müslümanlar arasında fitne fesat çıkarmak.97
18-İnsanları Allah yolundan çevirmek için para ve mal harcamak.98
19-Hayır hasenât için harcama yapmamak konusunda insanları teşvîk etmek; cimriliği öğütlemek.99
20-Münâfıklık yapmak.100
21-Münâfıklara arka çıkıp yardım etmek.101
22-Münâfıklara ve kâfirlere itâat etmek.102
23-Yahudi ve Hristiyanları dost ve velî edinmek.103
24-Yahudi ve Hristiyanlara itâat etmek.104
25-Allâh’ın âyetleriyle alay etmek.105
26-Peygamberle alay etmek.106
27-Allâh’ın âyetleriyle alay edilen yerde tepkisizce durmak.107
28-Allâh’ın dînini alay konusu edinenleri velî edinmek.108
29-Mü’minlerle alay edip onları küçük düşürmek.109
30-İnsanlara hoşlanmayacakları lakaplar takmak.110
31-İnsanların ayıplarını araştırmak.111
32-Mü’minlerin gıybetini yapmak.112
33-Evlenilmesi dince haram kabûl edilen kimselerle evlenmek.113
34-Zinâ etmek.114
35-Zinâya sebep olacak davranışlarda bulunmak.115
36-Nâmuslu kadınlara dil uzatıp iftirâ etmek.116
37-Haksız yere başkasının malını alıp yemek.117
38-Hırsızlık yapmak.118
39-Harcamalarda israfçı olmak.119
40-Hâkimlere rüşvet vermek.120
41-Rüşvet alıp vermek.121
42-Fâiz alıp vermek ve fâiz yemek.122
43-İçki içmek, uyuşturucu kullanmak ve uyuşturucu ticâreti yapmak.123
44-Kumar ve diğer şans oyunlarını oynayıp para kazanmak.124
45-Allah’tan başkası adına kesilen hayvanların etini yemek.125
46-Leş ve domuz eti yeyip bunların ticâretini yapmak.126
47-Oruç tutmamak.127
48-Allâh’ın bildirdiği hakîkatleri gizlemek.128
49-Yetimlerin mallarını yemek.129
50-Ölçü ve tartıda hîle yapmak.130
51-Falcılık ve medyumlukla uğraşıp kazanç sağlamak.131
52-Allâh’a, Rasûlüne ve emânetlere hıyânet etmek.132
53-Günahlara çokça dalmak.133
54-Üzerine farz olduğu hâlde hacca gitmemek.134
55-Tağutları dost/velî edinip onların huzûrunda muhâkeme olmayı istemek.135
56-Allâh’ın emirleriyle hükmetmemek.136
57-Mü’minlerin yolundan ayrılıp başka bir yola girmek.137
58-Ana ve babaya karşı gelmek.138
59-Cimrilik yapmak.139
60-Allâh’a çocuk isnâd etmek.140
61-Hz. Îsâ’ya tanrı demek veya onun tanrının oğlu olduğuna inanmak.141
62-Sihirle uğraşmak.142
63-Îman konusunda Allâh’ın peygamberleri arasında ayrım yapmak.143
64-İnkârcılara sempati duyup onların hayat tarzlarına meyletmek.144
65-Allâh’ın yaratmış olduğu fıtrata müdâhale edip değiştirmek.145
66-Yalancı şâhitlik yapmak.146
67-Kovuculuk yapmak; insanlar arasında bozgunculuk çıkarmak için laf taşımak.147
68-Yalan söylemek.148
69-Zulüm yapmak.149
70-Allâh’ın, örtülmesini emrettiği yerleri örtmemek.150
71-Müşriklerle evlilik yapmak.151
72-Hayızlı eşle cinsel ilişkide bulunmak.152
73-İhramlı iken avlanmak.153
74-Allâh’ın âyetlerinin bir kısmına inanıp bir kısmını inkâr etmek.154
75-Allâh’ın dînine ekleme veya çıkarma yaparak aşırı gitmek.155
76-Kadınların veya erkeklerin fuhuş amaçlı dost edinmeleri.156
77-Eşcinsellik yapmak.156
78-Lezbiyenlik yapmak.157
79-Allâh’a rağmen helâl ve haram tâyin etmeye çalışmak.158
80-Haset etmek.159
81-Din büyüklerine kayıtsız şartsız itâat edip onları kutsallaştırmak veya ilahlaştırmak.160
82-Gaybı bildiğini iddia etmek.161
83-İyiliği emredip kötülüğü engelleme görevini terk etmek.162
84-Eşkiyâlık yapmak ve yol kesip insanları soymak; mallarını gasp etmek.163
85-Arzu ve istekleri ilâhî irâdenin önüne geçirmek.164
86-Allâh’ın rahmetinden umut kesmek.165
87-Mîras hukûkunda ilâhî emirleri gözetmemek ve hak sâhiplerine haklarını âdil olarak vermemek.166
88-Şâhitliği gizlemek.167
89-Allâh’ı anmaktan ve emirlerine uymaktan yüz çevirmek.168
90-Adak ve nezirleri yerine getirmemek.169
91-Allâh’ın isim ve sıfatlarıyla ilgili sapık fikirler edinip bunları yaymaya çalışmak.170
92-Namaz, ezan ve diğer dînî sembollerle alay etmek.171
93-Allah’tan başkasına duâ etmek.172
94-Akrabalık ilişkilerini kesmek.173
95-Dinde tefrîka çıkarmak.174
96-Kâfirleri sırdaş edinmek.175
97-Müslümanların yönetimini Allah ve Rasûlünü tanımayanlara terk etmek.176
98-Müşriklerin ve diğer inkârcıların cennetlik olabileceklerine inanmak.177
99-Kişinin sözleriyle davranışları arasında uyumsuzluk olması.178
100-Kişinin kendisine dünyâda ve âhirette hiçbir yararı olmayacak boş şeylerle uğraşması ve lüzumsuz konuşması.179
Dahhâk’a (ö:135/752) göre büyük günah: “İşleyene, Allah Teâlâ’nın dünyâda had (miktârı dince belirlenmiş cezâ), âhirette ise azap takdîr etmiş olduğu suçlardır.” Dahhâk’ın İslâm hukûku ağırlıklı bu târifine karşılık sûfî âlim Sufyan es-Sevrî (ö:161/778) oldukça hikmetli bir tanım yapmıştır: “Büyük günah; seninle diğer kullar arasında meydana gelen haksızlıklardır. Küçük günah ise kişinin Allâh’a (cc) karşı işlemiş olduğu suçlardır. Allah cömerttir, dilerse affeder. Bu tip günahlar tevbe ve istiğfarla yok olabilir. Kulların birbirine karşı yaptığı haksızlıklarda ise ancak haksızlıkların yok edilip hakların hak sâhiplerine verilmesi affa vesîle olur.”180 Hülâsa günahlar ne kadar büyük olursa olsun, Allâh’ın afv alanının içerisine girer. Şu âyetle belirtildiği gibi af alanına girmeyen tek büyük günah devâm eden şirktir: “Hiç şüphesiz, Allah, kendisine şirk koşanları bağışlamaz. Bunun dışında kalanlar ise dilediğini bağışlar. Kim Allâh’a şirk koşarsa o kesinlikle sapıtmıştır.”181 Ölmeden önce kulun, yapmış olduğu günahlardan tevbe etmesi, Allâh’ın ona bir lütfudur. Birçok insan, üzerlerinde günahları olduğu hâlde ölmektedirler. Gazzâlî (ö:505/1111) merhûmun dediği gibi: “Ne mutlu o insana ki kendinin ölümüyle günahları da ölmektedir. Yazıklar olsun o kişiye ki uzun bir ömür yaşayarak ölür, fakat günahları açmış olduğu kötü çığır sebebiyle yazılmaya devâm eder ve kendinden sonra yüzyıllarca günahları hâlâ kaydedilir.”182 Akıllı bir insana düşen görev, günahlar çok da olsa, Allah’tan umut kesmeden, şu âyetin anlamından gereken nasîbi almaktır: “(Tarafımdan onlara) de ki: “Ey kendilerine aşırı davranan kullarım! Allâh’ın rahmetinden umut kesmeyin. Allah bütün günahları bağışlar. Çünkü O, çok bağışlayan, çok esirgeyendir.”183
Dipnotlar:
[1] Hucurât 49/13.
2 A’raf 7/179.
3 Buhârî, Kitâbu’t-Tevhid, XIII, 465; Müslim, Kitâbu’l-Îman, I, 117.
4 Şuarâ 26/14, Ğâfir 40/3.
5 Bakara 2/219.
6 Nûr 24/11.
7 Kamer 54/47.
8 Nisâ 4/2.
9 Müddessir 74/5.
10 Mâide 5/96.
11 Âl-i İmrân 3/155.
12 Furkān 25/72.
13 Bakara 2/81.
14 Haşr 59/9.
15 Enfâl 8/22.
16 Mâide 5/72.
17 İsrâ 17/15.
18 Kehf 18/80, En’am 6/110.
19 Lokman 31/13.
20 Kāf 50/24.
21 Mutaffifîn 83/7.
22 Nahl 16/90.
23 Nahl 16/90.
24 Rûm 30/41.
25 Kehf 18/50.
26 A’raf 7/40.
27 Nisâ 4/31.
28 Kehf 18/49.
29 İsrâ 17/31.
30 Tevbe 9/90.
31 Necm 53/32.
32 Tevbe 9/28.
33 Bakara 2/165.
34 Câsiye 45/23.
35 Nahl 16/25.
36 Nisâ 4/25.
37 Saff 61/3, Nisâ 4/22.
38 Nisâ 4/92, 112.
39 Nisâ 4/14.
40 Nisâ 4/24.
41 Nisâ 4/25.
42 Nisâ 4/29.
43 Nisâ 4/37.
44 Bakara 2/264.
45 Bakara 2/262.
46 Bakara 2/262.
47 Bakara 2/256.
48 Bakara 2/217.
49 Nisâ 4/128.
50 Nisâ 4/142.
51 Nisâ 4/142.
52 Mâide 5/2, 91.
53 Mâide 5/42.
54 Mâide 5/77.
55 Mâide 5/91.
56 Mâide 5/100.
57 Mâide 5/57.
58 Saff 61/7.
59 En’am 6/35, 111.
60 Nahl 16/90.
61 En’am 6/141.
62 Meryem 19/4, 32.
63 Bakara 2/178, 194; Mâide 5/94.
64 Âl-i İmrân 3/119.
65 Ğâfir 40/56; Nûr 24/11.
66 Mü’minûn 23/3.
67 Âl-i İmrân 3/54; Enfâl 8/30.
68 Kalem 68/11.
69 Nûr 24/16.
70 Vâkıa 56/46.
71 Hadîd 57/23.
72 Cürcânî, Ta’rîfât, s.107.
73 En’am 6/151-152.
74 Nisâ 4/31.
75 Kehf 18/49.
76 Mevdûdî, Tefhimu’l-Kur’ân, I, 315.
77 Sâbûnî, Safvetü’t-Tefâsir, I, 514.
78 Necm 53/32.
79 Müslim, Ebu’l-Huseyn b. el-Haccac, Sahîh-i Müslim, İstanbul, 1981, I, 209.
80 Bakara 2/88.
81 Bakara 2/7-8.
82 Nisâ 4/48, 116; Mâide 5/72.
83 Bakara 2/217; Mâide 5/54.
84 Câsiye 45/24; Yâsîn 36/78.
85 Mâide 5/64.
86 En’âm 6/108.
87 Meâric 70/22; Müddessir 74/43; Mâun 107/4.
88 Nisâ 4/142.
89 Cuma 62/9-10.
90 Tevbe 9/80-84.
91 Tevbe 9/34, 103.
92 Nisâ 4/92-93; En’âm 6/151.
93 En’âm 6/151; İsrâ 17/31.
94 Nisâ 4/29.
95 Âl-i İmrân 3/154-156.
96 Enfâl 8/16; Ahzab 33/16.
97 Bakara 2/191, 217.
98 Enfâl 8/36.
99 Münâfikûn 63/7.
100 Âl-i İmrân 3/167; Tevbe 9/67-68, 101.
100 Nisâ 4/88.
101 Ahzab 33/1.
102 Mâide 5/51.
103 Âl-i İmrân 3/100, 149.
104 Tevbe 9/65; En’âm 6/5; Nisâ 4/140.
105 En’âm 6/10; Ra’d 13/22.
106 En’âm 6/68; Nisâ 4/140.
107 Mâide 5/57.
108 Hucurât 49/11.
109 Hucurât 49/11.
110 Hucurât 49/12.
111 Hucurât 49/12.
112 Nisâ 4/23.
112 Furkan 25/68; Mümtehine 60/12; İsrâ 17/32; Nûr 24/2-3, 24.
113 İsrâ 17/32.
114 Nûr 24/4.
115 Nisâ 4/29-30.
116 Mâide 5/38.
117 A’raf 7/31; İsrâ 17/26-27.
118 Bakara 2/188.
119 Mâide 5/42, 62-63.
120 Bakara 2/275-277, Âl-i İmrân 3/130; Nisâ 4/161; Rûm 30/39.
121 Mâide 5/90.
122 Mâide 5-90.
123 Bakara 2/173.
124 Bakara 2/173; Mâide 5/3.
125 Bakara 2/183.
126 Bakara 2/159, 174.
127 Nisâ 4/10; En’âm 6/152.
128 En’âm 6/152.
129 Mâide 5/90.
130 Enfâl 8/27.
131 Hac 22/38; Nisâ 4/107.
132 Âl-i İmrân 3/97.
133 Bakara 2/257; Nisâ 4/60.
134 Mâide 5/44-47.
135 Nisâ 4/115.
136 İsrâ 17/23; En’âm 6/151.
137 Nisâ 4/37; İsrâ 17/29.
138 İsrâ 17/40; Nisâ 4/117.
139 Mâide 5/72.
140 Bakara 2/102.
141 Nisâ 4/150-151.
142 Hûd 11/113.
143 Nisâ 4/119.
144 Furkan 25/72.
145 Kalem 68/11.
146 En’âm 6/21; Nûr 24/13; Şuarâ 26/223; Haşr 59/11; Münâfikûn 63/1.
147 Bakara 2/54, 59, 150; Nisâ 4/64, 168; Mâide 5/45; En’âm 6/45.
148 Nûr 24/31; Ahzab 33/59.
149 Bakara 2/221.
150 Bakara 2/223.
151 Mâide 5/94-95.
152 Bakara 2/85, 208; Hicr 15/90-92.
153 Nisâ 4/124.
154 Mâide 5/5.
155 A’raf 7/80; Ankebût 29/28.
156 Nisâ 4/15.
157 Mâide 5/87; Nahl 16/116.
158 Nisâ 4/54; Felak 113/5.
159 Tevbe 9/31.
160 Neml 27/65; Hucurât 49/18; Bakara 2/33; Âl-i İmrân 3/179; En’âm 6/50, 59; A’raf 7/188; Yûnus 10/20; Hûd 11/31.
161 Mâide 5/63; Hûd 11/116; Tevbe 9/67.
162 Mâide 5/33.
163 Câsiye 45/23.
164 Hicr 15/56; Rûm 30/36; Fussilet 41/49.
165 Nisâ 4/13-14.
166 Mâide 5/106; Bakara 2/283.
167 Tâhâ 20/124.
168 Hac 22/29; İnsan 76/7.
169 A’raf 7/180.
170 Mâide 5/58.
171 En’âm 6/40.
172 Ra’d 13/25; Bakara 2/27.
173 En’âm 6/59.
174 Tevbe 9/16.
175 Bakara 2/205.
176 Mâide 5/72.
177 Saff 61/2-3.
178 Mü’minûn 23/3.
179 İbni Kayyim, Şemseddin Ebu Abdullah, Medâricu’s-Sâlikîn, Beyrut 1995, I, 315.
180 Nisâ 4/116.
181 Muhâsibî, Haris, Risâletü’l-Müsterşidîn, Beyrut 1995, s.171.
183 Zümer 39/53.
Ağustos 2021, sayfa no: 7-8-9-10-11-12-13-14-15
Abone Ol
En son haberleri doğrudan gelen kutunuza alın. Asla spam yapmayız!
Mesaj Bırak