Yüzyılın Öncüleri / Vural Kaya

Yüzyılın Öncüleri (Mavi Yayıncılık, 2025), şâir ve eleştirmeci Yunus Emre Altuntaş’ın sağlam bir emekle ortaya koyduğu bir çalışma. Türkiye’nin yakın târihinde fikrî, kültürel ve mânevî alanlarda derin izler bırakmış öncü şahsiyetleri bir araya getirerek hem biyografik hem de kültürel bir panorama sunan, oldukça hacimli ve iddialı bir eser Yüzyılın Öncüleri. Kitap; bir yönüyle İslâmcı, yerli ve gelenek merkezli düşünce çizgisinin entelektüel taşıyıcılarını öne çıkartan bir kaynak, diğer yönüyle ise "unutulmuş" ya da "bilinçli şekilde unutturulmuş" şahsiyetleri gün yüzüne çıkarma iddiası taşıyan bir tür târihsel adâlet çağrısıdır. 

Altuntaş, klasik biyografi formatından sıyrılarak metni bir fikir mücâdelesinin arşivi hâline getiriyor. Kitapta seçilmiş ve metodolojik olarak sunumu yapılmış şahsiyetlerin temsîl ettiği fikir ve değer dünyâsına odaklanıyor. Anlatım dili akademik mesâfeden çok düşünce târihi merkezli bakışıyla samîmî; içten sesiyle okurun dikkatini çekmeyi başarır cinsten bir sarahate sâhip. Metin hem bilgi veriyor hem duygulandırıyor; hem öğretiyor hem ilham veriyor. Yazar, tarafını açıkça belli eden bir anlatım kurmuş ve bu tarafgirliği bir kusur değil, bilinçli bir tercîh olarak sunuyor. 

Modernleşme Eleştirisi Üzerinden Kurulan Zemin

Kitabın önsözü, eserin rûhunu açıkça ortaya koyar: Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında yapılan “batılılaşma” hamlelerine yönelik sert bir eleştiri vardır. Bu bölümde Altuntaş, Osmanlı’nın yıkılışından sonra toplumun bir tür kimlik boşluğuna itildiğini, dînî ve kültürel hâfızanın sistematik olarak tahrip edildiğini savunur. Dolayısıyla Yüzyılın Öncüleri, bu kültürel tahrîbat karşısında bir “diriliş” hareketinin temsilcileri olarak sunulmuş şahsiyetleri anlatmayı bir nevi fikrî ve târihî görev olarak görür. 

Bilinçli Bir Anıt İsimler Seçkisi

Kitapta yer verilen isimler, sıradan entelektüel figürler değil; “medeniyet dâvâmızın mihenk taşları” olarak sunulan sîmâlardır. Aralarında Mehmed Akif, Sezai Karakoç, Necip Fazıl, Nurettin Topçu, Said Halim Paşa gibi fikir öncülerinin yanı sıra İbnülemin Mahmud Kemal, Mahir İz, Nihad Sâmi Banarlı gibi kültür taşıyıcıları, Süheyl Ünver, Hamid Aytaç gibi sanatkâr şahsiyetler de vardır. Bu seçki, sâdece fikir adamlarını değil; şehir, mîmârî, mûsikî, hat ve estetik alanlarda da “direniş” göstermiş ruhları içerir. 

Medeniyet ve Kimlik

Altuntaş’a göre bir milletin gerçek gücü tankta, topta değil; medeniyet tasavvurundadır. Bu nedenle kitap boyunca “medeniyet” kelimesi, âdetâ bir şifre gibi tekrarlanır. Düşünürü olmayan milletin teknik ilerlemecilerinin ürettiklerinin, üretilmiş teknik verilerin bir tekrârı olabileceği kanâati hâsıl olmuş işâretlediği yerler doğrultusunda düşündüğümüzde. Büyük düşünce insanları olmadan nasıl Batı kendi teknik ilerlemeci devrini yaşama şansı bulamamışsa, benzer bir durumun düşünce üretimi olamadan gerçekleştirilemez hareketlerin oluşunu salık verir. 

Edebî ve Didaktik Katmanlar 

Metnin retoriği sık sık edebî ve didaktik tonlara bürünür. Necip Fazıl’dan yapılan alıntılar, yer yer şiirsel pasajlar, duygusal betimlemeler metne dramatik bir yoğunluk katar.

Düşünce, kültür, sanat ve teknik alandaki insanlar âbidevî şahsiyetlere nasıl dönüşebiliyor sorusunun da cevâbını arar yazar, seçilmiş şahsiyetlerin indinde. 

Bir Hafıza ve Şuur Kitabı

Yüzyılın Öncüleri, sıradan bir biyografi kitabı olmadığını her hâl ü kârda ortaya koymanın sızısıyla, derinlikli endîşesiyle konumlandırır kendini baştan sona. Bu eser, hem fikir târihine dâir bir yol haritası, hem de yerli düşünceye yönelik güçlü bir dâvetiyedir. Yunus Emre Altuntaş, modern Türk düşüncesinde genellikle marjinalleştirilmiş veya kültürel periferide bırakılmış isimleri merkeze alarak, yeni nesle bir tür “fikir pusulası” sunar. 

“Yüzyılın Öncüleri” hatırlamayı, yüzleşmeyi ve rol modeller üzerinden yeniden inşâ etmeyi amaçlayan bir çağrıdır. Fikirlerin, düşüncelerin yeniden inşâsının böylesi âbidevî şahsiyetlerle bir ilinti kurularak mümkün olabileceğine bolca göndermeleri mevcut. Altuntaş, okurunu yalnızca bilgilendirmek değil; onu harekete de geçirmek ister. Bu yönüyle Yüzyılın Öncüleri, hem düşünsel hem de ruhsal bir arınma ve uyanış çağrısı. Okurun kulak kabartacağı nokta-i nazarı temelden belirleyerek sunduğu için, sayfalarına konuk olanların bu kitabı seveceğini hem de çok seveceğini düşünüyoruz.

Eylül 2025, sayfa no: 61-62-63