Mehmed Âkif’i Anlatan Eserler

Türk matbuatında hakkında en fazla eser yayınlanan isimlerin başında Mehmed Âkif gelmektedir. Özellikle 1980 sonrasında artan yayınlar günümüzde binlerle ifâde edilmektedir. Âkif üzerine yapılan lisansüstü çalışmaların sayısı ise matbuatın çok üstündedir. 2000’li yıllardan sonra çocuk edebiyatında Âkif üzerine yazılan eserlerin ortaya çıkması bu manzarayı daha da çeşitlendirmiştir. Bu kısa yazımızda Âkif hakkında yazılan bütün eserleri değerlendirmemiz mümkün olmasa da belli başlı çalışmalara dikkat çekmek istiyoruz.

Çok Yönlü Bir Şahsiyet

Mehmed Âkif’i geniş kitleler daha çok İstiklal Marşı şâiri olarak bilirler. İstiklal Marşı, şâirin derin tefekkür ve îmânının yansıyan numûnelerinden sâdece biridir. Bu şanlı destân milletimizin tüm duygularını deruhte etmesi yönüyle de benzeri olmayan bir metindir. Âkif’in az bilinen şahsiyeti, îmânı ve vatan sevgisi bizlere bu eşsiz destânı hediye etmiştir. Bu vesîleyle Âkif’i her yönüyle tanımak millî destânımızı anlamlandırmak bakımından da büyük önem taşımaktadır. Mehmed Âkif ilmiyle, îmânıyla, vakarıyla, ahlâkıyla, dostluğuyla, vatan sevgisiyle, mücâdelesiyle, dürüstlüğüyle, titizliğiyle eşref-i mahlûkātın vecîz bir numûnesidir. Hasan Basri Çantay’ın ifâdesiyle Âkif zor zamanda Allâh’ın bu millete gönderdiği bir mānâ eridir. Şiirlerinin yanı sıra makāleleriyle, yayıncılığıyla, istihbârat teşkîlâtında aldığı görevleriyle, mütercimliğiyle, hitâbetiyle, heyecânıyla, spora olan tutkusuyla, muallimliğiyle, āile sevgisiyle çok yönlü bir şahsiyeti ve inşâ edici bir tefekkürü hâizdir. Doğu ve Batı mûsikîsine ciddî derecede ilgi duyan, ney üfleyen, yüzme, taş atma (bir çeşit gülle atma), güreş ve uzun yürüyüş gibi sporlara meraklı, hoşsohbet, çevresindekilerle şakalaşmayı seven, zekî ve nüktedân bir insan olan Mehmed Âkif, kendisini yakından tanıyan dostları arasında verdiği sözleri her şartta tutmasıyla tanınan bir kişidir. Nitekim Baytar Mektebi’nde okurken bir arkadaşı ile birinin önce ölmesi hâlinde diğerinin onun çocuklarına bakacağına dâir sözleşmeleri buna örnektir. Yirmi yıl sonra Âkif, geçim sıkıntısı içindeyken bile sözüne sâdık kalarak vefât eden arkadaşının çocuklarını evine almış ve kendi evlâtlarıyla birlikte okutup yetiştirmiştir. Ayrıca yazdıklarıyla hayâtı arasında tam bir uyum vardır ve buna aykırı davranışları hoş görmeyen bir karakter âbidesi olarak bilinir. Mehmed Âkif’in bütün eserleri İsmail Hakkı Şengüler tarafından yayıma hazırlanmış ve son tashihleri M. Ertuğrul Düzdağ eliyle yapılarak on ciltlik Mehmed Akif Külliyatı içinde toplanmıştır. Bu külliyatın dökümü şöyledir: I-IV: Safahat’ın tamamı ile Safahat dışında kalmış bir kısım şiirleri; V: Makaleler ve Tercümeler; VI-VIII: Tercümeler; IX: Tefsîr-i Şerif, Hutbe, Vaaz ve Mektupları; X: Hayatı, Seciyesi, İdeali, Sanatı ve Eserleri’ne Dair Yazıların Derlemeleri.

Âkif’i Anlatan Eserler

Sanatı yanında karakter ve seciyesi, millî meselelerdeki hassâsiyet ve gayreti, yakın târihte oynadığı önemli roller ve halkın gönlündeki yeri dolayısıyla Mehmed Âkif şiirlere, romanlara, film ve dizilere konu olmuştur. Bunlardan ilki kendisini çok yakından tanıyan Mithat Cemal Kuntay’ın kaleme aldığı ve 1980’lerde dizi film hâline getirilen Üç İstanbul adlı romandır. Eserin önde gelen kahramanları arasında bir karakter âbidesi olarak Mehmed Âkif’e “Şair Mehmed Râif” adıyla yer verilmiştir. Tarık Buğra’nın, Millî Mücâdele Ankara’sını anlatan “Firavun İmanı” adlı romanının kahramanlarından biri de Mehmed Âkif’tir.

Âkif üzerine yazılmış kaynak niteliğindeki en etkileyici eserler şâiri tanıyan yakın arkadaşları tarafından kaleme alınmıştır. Süleyman Nazif’in “Mehmed Akif: Şairin Zâtı ve Âsârı Hakkında Bazı Mâlûmat ve Tedkikat”, Eşref Edip Fergan’ın “Mehmed Akif: Hayatı, Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları”, Mithat Cemal Kuntay’ın “Mehmed Akif: Hayatı-Seciyesi-Sanatı-Eserleri”, Ömer Rıza Doğrul’un “Mehmed Akif’in Hayatı”, Cemil Sena Ongun’un “Mehmed Akif: Hayatı, Eserleri ve İdealleri”, M. Emin Erişirgil’in “Mehmet Akif: İslâmcı Bir Şairin Romanı”, Hilmi Yücebaş’ın “Bütün Cepheleriyle Mehmet Akif”, Cemal Kutay’ın “Necid Çöllerinde Mehmet Akif”, Hasan Basri Çantay’ın “Akifname” bu ilk dönem eserlerinden bazılarıdır. Mehmed Akif’i eserleri yoluyla tanıyan sonraki kuşaktan pek çok isim de şairin fikriyâtını benimseyerek bu yolda eserler kaleme almıştır. Sezai Karakoç’un “Mehmed Akif”, Nurettin Topçu’nun “Mehmed Akif”, M. Kaya Bilgegil’in “Mehmed Akif: Resmî Hal Tercümesi, Basılmamış Bazı Mektup ve Manzûmeleri”, Ali Nihad Tarlan’ın “Mehmed Akif ve Safahat”, Fevziye Abdullah Tansel’in “Mehmed Akif Ersoy: Hayatı ve Eserleri” bu eserlerden birkaçıdır. 1980’lerden sonra Âkif’e dâir tahdidlerin azalmasıyla hakkında yapılan çalışmalar artmıştır. Nitekim büyük şâirin 1936’da gerçekleşen cenâzesine hükümetten hiç kimse katılmadığı gibi üniversite öğrencilerinin sâhiplendiği cenazenin bir gösteriye dönüşmemesi için kolluk kuvvetleri önlem almıştır. 1980’lere kadar da Âkif’e dâir tahdid ve kısıtlamalar örtülü olsa da devâm etmiştir.

1980’lerden sonra yayımlanan Âkif’e dâir bazı eserler şunlardır:

Ahmet Kabaklı’nın “Mehmed Akif”, M. Orhan Okay’ın “Mehmed Akif: Bir Karakter Heykelinin Anatomisi”, D. Mehmet Doğan’ın “Camideki Şair: Mehmed Akif”, Kâzım Yetiş’in “Mehmet Akif’in Sanat-Edebiyat ve Fikir Dünyasından Çizgiler”, M. Ertuğrul Düzdağ’ın “Mehmed Akif Hakkında Araştırmalar”, Yusuf Turan Günaydın’ın yayına hazırladığı “Babam Mehmed Akif”, Vural Kaya’nın “Akif’im”, Mehmet Nuri Yardım’ın “Mehmet Akif Ersoy ve Safahat'tan Seçmeler”, Mustafa Özçelik’in “Mehmet Akif ve Çanakkale”, Etem Çalık ve Rıdvan Canım’ın “Mehmet Akif Ersoy ve İstiklal Marşı”, Yusuf Turan Günaydın’ın “Mehmet Akif Ersoy / Mektuplar”, Lütfi Şehsuvaroğlu’nun “Mehmed Akif”, Mustafa Öven’in “100 Soruda Mehmet Akif Ersoy”, Tahsin Yıldırım’ın “Millî Mücâdelede Akif”, Mehmed Sılay’ın “Seyyah-ı Beyaban Mehmed Akif”, Mehmed Demirci’nin “Yahya Kemal ve Mehmed Akif’te Tasavvuf”, Cevat Akkanat’ın “Özgün Bir Toplum Kurucu Mehmet Akif”, Süleyman Hayri Bolay’ın “Mehmet Akif Ersoy'un Fikir Dünyası”. Bu eserlerin dışında TYB (Türkiye Yazarlar Birliği) tarafından kurulan Mehmed Akif Ersoy Araştırmaları Merkezi de pek çok eser yayımlayarak internet sitesi üzerinden ücretsiz olarak kamunun istifâdesine sunmuştur. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi tarafından kurulan Mehmet Akif Ersoy Uygulama ve Araştırma Merkezini de bu meyanda hatırlatabiliriz. Ayrıca Türk Edebiyatı, Yedi İklim, Hece, ATAM, Diyanet, Millî Eğitim, Genç Doku, Gülistan, Millî Kültür gibi pek çok dergi tarafından Akif hakkında özel sayılar hazırlanmıştır.

Aralık 2024, sayfa no: 78-79-80