Ara

Kur’ân’da Akıl Kavramı

Kur’ân’da Akıl Kavramı

Kur’ân’da Akıl Kavramı
Mürüvvet Çalışkan

Kur'ân'da düşüncenin türevleri için; Tedebbür, Tefekkür, Tezekkür, Taakkul, Tefakkuh kavramları geçerken,

Aklın türevleri için;  Lub, Nuha, Mirra, Hicr, Hilm Kavramları geçmektedir.

L-B-B

Herhangi bir şâibeden arınmış olan akıl. Bu şekilde ad olmasının sebebi, insanda var olan anlamların özü olmasındandır. Bir şeyin iç yüzü, özü, cevheri, aslı, en iyi kısmı demek olan lüb gibi. Kimilerince ise lüb akıldır ama her akıl lüb değildir. Onun için yüce Allah, ancak arı duru akılların kavrayabileceği hikmetini anlayanları lüb sâhibi olarak tanımlamıştır. (Bakara/269) Takvâda kusur etmemeye çalışan ulûl-elbâb kıssalardan ibret almaya çalışırlar, pis ve temiz olan şeylerin farkını çok iyi bilirler. Allâh'ın âyetlerini tedebbür, tezekkür ederler ve sözün en güzeline uyarlar.

N-H-Y

Kötü şeyleri yapmayı yasaklayan akıldır.  (Tâhâ/54) İnsana temyiz gücü verir. Nuhâ sâhibi kişi Allâh'ın emirlerine uyarak, iyiliği emreder, kötülüklerden sakındırmaya çalışır. Böylelikle kurtuluşa ermiş sâlih kişilerden olurlar. (Âl-i İmran/104, 114)  

Ya da kötülüğü emreden, iyiliği engelleyen münâfık, fâsık kimseler olurlar. (Tevbe/67)

M-R-R 

Yol almak, bir şeyi geçmek demektir. (Mirra için; pisliklerden, kötülüklerden geçip giden akıl diyebiliriz.)  “Yâni mü’minler, boş/kötü şeyler konuşmak zorunda kalınca kinâye kullanırlar, kötü şey işittiklerinde duymazlıktan gelir ve gördüklerinde ise ondan yüz çevirirler. Sağlam muhakeme gücüne kavuşan kişinin zekâsı da kuvvetli olur. Sabrederek Allâh'a ve Resûle uyan kişiler kötülüğü iyilikle savarlar. (Kasas/51-55)

H-C-R 

Taşta, bir şeyin içinde yer alan koruyucu nitelik mânâsı da düşünüldüğünden buradan hareketle Akl’a da hicrun denmiştir. Çünkü insan akıl sâyesinde nefsinin her istediğini yapmaktan kendisini koruma imkânına kavuşur. (Fecr/5) 

H-L-M

Nefsi ve tabiatı, öfkenin heyecânına karşı kontrol etmektir. Tûr/ 32. âyetin mânâsında hilm akıllardır. Hilm hakîkatte akıl demektir. Aklın sebeplerinden biri olduğundan böyle yorumlanır. Ayrıca hilm için hikmetin bir parçasıdır denmektedir. 

Zıddı Sefih'tir. Âdemin iki oğlu arasındaki fark hilm ve sefihliktir.

Genele baktığımızda Aklın türevleri olan Lub, Nuhâ, Hicr, Mirra ve Hilm;  iyi ve kötü, güzel ve çirkin, pis ve temiz, faydalı ve zararlı tüm olgu ve olayları ayırt etmek için zihnin halleri yâni  işleyiş tarzları, kısaca işlevleridir diyebiliriz. 

Kişide zihin  ve kalp dengesi kurulduktan sonra artık bir Mü’min için ‘akl-ı selîm sâhibidir’ diyebiliriz. (Şuarâ/88-89)

Haziran 2019, sayfa no: 22-23

Abone Ol

En son haberleri doğrudan gelen kutunuza alın. Asla spam yapmayız!

Sosyal Medya Hesapları

Mesaj Bırak