Kodokushi / Rabia Andiç

Yönetmen: Ensar Altay

Türkiye, 2020

Tür: Belgesel

TRT World yapımı olan filmin yönetmenliğini, senaristliğini ve yapımcılığını Ensar Altay üstlenmiştir. Film, belgesel mi yoksa kısa film mi olduğu yönünde tartışmalara konu olmuştur. Fakat filmin kendi içindeki derinlik, bunun çok da önemli olmadığını bize gösteriyor. Sinema, sinemadır; Kodokushi ise kurmaca dışı bir sinema filmi olarak izleyiciye sunuluyor.

“Kodokushi”, Japonca’da yalnız ölmeyi ve bir süre bulunamamayı ifade eden bir kavramdır. Modern yaşamın bireysellik ve yalnızlıklarının trajik bir yansıması olarak karşımıza çıkar.

Yalnızlığa itilen bireyler, modern toplumların görünmez ama en ağır yüklerinden birini taşır. İnsan doğası gereği aidiyet arayan bir varlıktır. Ancak kentleşmenin, bireyselleşmenin ve dijital çağın hızla dönüşen ilişkiler ağında pek çok kişi sosyal bağlarını yitirerek sessizliğe sürüklenir. Bu yalnızlık çoğu zaman gönüllü bir tercih değildir; yaşlılıkla birlikte çocuklardan uzak kalmak, ekonomik zorluklar nedeniyle çevreden kopmak ya da duygusal bağların zedelenmesi gibi süreçlerin sonucudur. İnsan ilişkisinin en temel ihtiyacı olan “görülme ve hatırlanma” duygusu kaybolduğunda, birey sadece başkalarıyla değil, kendi varlığıyla da bağını sorgulamaya başlar. İşte bu noktada yalnızlık, sadece psikolojik bir durum değil; varoluşsal bir boşluğa dönüşür. Toplum ise çoğu kez bu sessiz çığlığı duymakta gecikir. Oysa yalnızlığa itilmiş her birey, insanlığın ortak vicdanında açılmış bir yarayı temsil eder.

Filmde işlenen, Japonya’da yalnızlığa itilen bireylerin durumu; sosyolojik açıdan modern toplumların yaşadığı en keskin kırılmalardan birini yansıtır. “Kodokushi”, yani yalnız ölüm olgusu, yalnızca bireysel bir trajedi değil; aynı zamanda toplumsal yapının dönüşümünün acı bir sonucudur. Japonya’daki bu yalnızlık dalgası, demografik yapı, ekonomik düzen ve kültürel dönüşüm ekseninde şekillenmektedir. Yaşlı nüfus oranının artması, aile içi bakımın azalmasıyla birleştiğinde yaşlı nüfusun yalnız kalma ihtimali artar. Uzun çalışma saatleri ve iş merkezli yaşam tarzı, bireylerin ilişkilerini zayıflatır ve dayanışma ağlarını koparır. Bu da “başkasına yük olmama” düşüncesi ile bireylerin yardım istemek yerine yalnızlığı tercih etmesine yol açar.

Japonya’daki “kodokushi” olgusu, bireyin yalnız ölümüyle sınırlı değildir. Aslında modernleşmenin, bireyselleşmenin ve toplumsal bağların çözülmesinin sembolik bir ifadesidir. Bu durum sadece Japonya’ya özgü olmayıp, yaşlanan nüfus ve zayıflayan toplumsal dayanışma nedeniyle dünyanın pek çok gelişmiş ülkesinin geleceğini de haber vermektedir.

Filmde, Japonya’da yalnız ölüp öldükten uzun süre sonra fark edilen kişilerin, bu yalnız ölümlerin temizlenmesi görevini üstlenen Norihito’nun hayatıyla kesişmesi anlatılır. Bu iş aracılığıyla Norihito kendi hayatına dair sorgulamalar yapar ve yalnızlıktan umuda açılan yollar arar. Karşılaştığı ölümler, onun geçmişiyle yüzleşmesine sebep olur.

Muramatsu karakteri ise Sakura Festivali gibi sembollerle umudu temsil eder. Yalnızlığa itilen yaşlı bir kişinin durumu, izleyicide empati hissi uyandırır. Muramatsu’nun hayatı, yaklaşan Sakura (kiraz çiçeği) Festivali’yle birlikte bir umut ışığı kazanır. “Acaba Muramatsu bu umutla dünyada var olabilmek için kendine bir sebep bulabilecek midir?” sorusu film boyunca izleyiciyi meşgul eder. Altay bu yapımda duygu sömürüsünden kaçınır; izleyicinin hissiyatını yönlendirmeden, sadelikle toplumsal bir meseleye ayna tutar. Ana mesajı, toplumun yaşlı bireylerine karşı ihmalini sorgulamak ve aile bağlarının korunmasının önemini vurgulamaktır. Bu perspektif, film yapımcısının topluma karşı duyduğu sorumluluğu beslemektedir.

Yönetmen Ensar Altay, filmin fikrini New York Times’ta yer alan “Japonya’da bir nesil yalnız ölümle yüzleşiyor” başlıklı bir haberde bulduğunu belirtmiştir. Bu haber, onu Yasujirō Ozu’nun Tokyo Story filminin finaline taşımış ve “Eğer Ozu hayatta olsaydı, yalnız ölümü anlatan bir film yapardı.”[1] düşüncesiyle esinlenmiştir. Kodokushi kısa filmi, 2020 yılında 8. Boğaziçi Film Festivali’nde dünya prömiyerini yapmış olup uluslararası uzun metraj yarışmasında da yer almıştır.

[1] https://www.yenisafak.com/hayat/kodokushi-filmi-yonetmeni-ensar-altay-ozu-hayatta-olsaydi-bu-filmi-o-cekerdi-3833303

 Eylül 2025, sayfa no: 22-23