Kiraz: Tatlı, Enfes ve Sağlıklı

Kirazın hârika bir lezzeti vardır ve yaz mevsimimizi tatlandırır. Bilhassa ikincil bitki maddeleri (fitokimyâsallar) açısından zengindir, serbest radikallere ve iltihaplara karşı etkilidir ve yüksek tansiyon, gut hastalığı ve bunama durumlarında yardımcı olabilir.

Su ve şeker yönünden zengindir fakat neredeyse hiç yağ ve protein içermez. Yüksek bir vitamin içeriği yoktur fakat ihtivâ ettiği C vitamini kıymetli bir antioksidandır, folik asit ise kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin oluşumuna katkıda bulunur. Yine çok yüksek oranda olmamakla birlikte kiraz çok çeşitli mineral maddeler ihtivâ eder. En çok içerdiği ise bakır elementidir.

Kiraz ve Diyabet

Kiraz, glisemik yükü düşük karbonhidrat kaynaklarından biri olduğu için Tip-2 Diyabet hastaları için de idealdir. Çünkü meyvelerin kan şekeri seviyesi ve insülin salınımı üzerinde sâdece küçük bir etkisi vardır. Bununla birlikte şeker hastaları genelde, şeker içerdiği için meyvelere karşı uyarılırlar.

Ancak, bu uyarının uzun süredir modası geçmiş olduğu düşünülüyor. 500.000 denek ile yapılan 7 yıllık bir çalışma gösterdi ki, düzenli olarak tâze meyve yiyen şeker hastalarında ikincil hastalıklar daha seyrek gelişiyor ve bu hastalar daha uzun yaşıyor. Ek olarak, bazı in-vitro ve hayvan çalışmalarında kirazın antidiyabetik etkileri olduğu bulunmuştur.

Bazik/Alkalik Beslenmede Kiraz

Kiraz hem tatlıdır hem de biraz ekşidir. Çünkü yalnızca vişne değil kiraz da meyve asitleri açısından zengindir. İçeriğindeki şeker ve meyve asitleri oranı daha dengeli olduğu için kirazın çiğ olarak yenmesi daha iyidir. Meyveler genelde baz olarak metabolize olur ve böylece organizmadan asit giderici bir etkiye sāhiptirler.

Kirazın Sindirim Sistemi Üzerindeki Etkileri

Muhtevâsındaki lif maddeleri dolayısıyla kiraz kabızlığa karşı yardımcıdır. Mide-bağırsak problemleri yaşayan ve meyve asitlerine karşı hassas olan kişilerse muz, mango ve armut gibi meyve asidi az meyveler tercîh etmelidir.

Kirazın Faydaları

Sayısız çalışmanın gösterdiği üzere kirazın içeriğindeki Klorojenik asit bir antioksidandır. Yemeklerden sonra şekerin kana geçişini engeller ve diyabete karşı etkilidir. Ayrıca tansiyon düşürücü, kanser önleyici etkileri vardır. Mide ülseri ve karaciğer iltihâbına karşı yardımcı olabilir ve kardiyovasküler hastalıklar riskini azaltır.

Antosiyanin, kateşin, kuersetin ve kemferol gibi flavonoidler serbest radikallere, iltihaplara, bakteri ve virüslere karşı etkilidir ve kalbi korur. 2019 yılında Jaen Üniversitesi’nde yapılan bir inceleme tekrar gösterdi ki flavonoidlerce zengin gıdâlar; mide, bağırsak, meme ve prostat kanserleri gibi hastalıkları önleyici tesire sāhip.

Kirazın Kabuğu, Etli Kısmından Daha Kıymetli

Neyse ki kirazın soyulup soyulmayacağı, elma-armutta olduğu gibi söz konusu olmaz. Yayımlanmış bir çalışmaya göre kirazın hem kabuğu hem yumuşak kısmı ikincil bitki maddelerince zengindir fakat kabuğu bu yönden daha değerlidir. İyi olgunlaşmış kirazlar olgunlaşmamış olanlardan daha fazla oranda fitokimyâsallar ihtivâ eder.

Kiraz Bu Sebepten Kırmızı

Kiraz ilk başta yeşildir. Olgunlaştıkça rengi yavaş yavaş kırmızıya döner. Üstüste eklenip kiraza rengini veren madde antosiyanindir ve bu aynı zamanda kirazın en önemli sekonder bitki maddelerindendir.

Türk araştırmacılar 12 kiraz çeşidini mercek altına aldılar ve bilhassa kırmızı kirazların antosiyanin açısından zengin olduğunu tesbît ettiler. Sarı kirazlardaki antosiyanin seviyesi ise oldukça düşüktü. Kirazın rengi ne kadar koyu kırmızıysa içerdiği antosiyanin ve sāhip olduğu antioksidatif kuvvet o kadar fazladır.

Kirazdaki Antosiyanin

Bitkiler için antosiyaninlerin çok çeşitli görevleri ve faydaları vardır. Meselâ meyveleri UV-ışınlarından ve serbest radikallerden korurlar. İnsanlar ve hayvanlar kiraz yediğinde onlar da bu etkilerden faydalanırlar.

Yapılan çalışmalar gösterdi ki antosiyaninler en kuvvetli antioksidanlardandır ve iltihaplı hastalıklar, kalp-damar hastalıkları, obezite, şeker hastalığı, Alzheimer, Parkinson ve kansere karşı etkilidir. Ayrıca, 2019 yılında Zhejiang Üniversitesi’nde yürütülen çalışmaya göre kirazdaki antosiyanin, alkolden kaynaklanmayan karaciğer yağlanmasını tedâvi edici etkiye sāhip.

Şifâlı Bitki Olarak Kiraz

Kiraz; müshil, iltihap önleyici, ferahlatıcı ve idrar söktürücü özellikleri dolayısıyla tıbbî olarak çok eski zamanlardan beri kullanılmaktadır.

Kiraz sapları balgam söktürücü etkisinden dolayı inatçı öksürükler için kanıtlanmış bir ev ilacıdır. Toz haline getirilmiş kiraz ağacı kabuğu, romatizmal hastalıklarda ovmak için kullanılır veya lapa yapılarak ekleme uygulanır.

Kiraz çekirdeği yağı dalak ve idrar rahatsızlıklarını hafifletmek için, kiraz çekirdeği yastığı ise kas gerginlikleri ve eklem ağrıları için ısı kaynağı olarak kullanılır. Tâze kiraz iştahı açar ve sindirime yardımcı olur. Kiraz suyu gut ataklarını önleyici etkiye sāhiptir.

Amerikalı araştırmacılar insanlar üzerinde yapılan 29 çalışmayı incelediler ve kirazın yardımcı olabileceği durumları sıraladılar:

Oksidatif stres, iltihaplar, spor sırasında ağrıyan kaslar ve performans kaybı, yüksek tansiyon, gut hastalığı, artrit, bunama, uyku bozuklukları.

İltihaplı Hastalıklar

Kronik iltihaplı hastalıklar farkedilmeden ilerler, çoğunlukla geç teşhis edilirler. Kardiyovasküler hastalıklar, kanser, Alzheimer ve depresyon gibi birçok rahatsızlıkta iltihap, ağır basan etkendir.

İkincil bitki maddelerince zengin olan kiraz gibi meyveler iltihap önleyicidir.

Gut Hastalığı

Gut atakları özellikle ağrılıdır ve uygun şekilde tedâvi edilmezse böbreklere zarar verir. Uzun zamandır biliniyor ki beslenmede bir değişikliğin –meselâ Karbonhidratı azaltılmış bir diyetin– bu hastalık üzerinde olumlu etkisi vardır. Ayrıca, kiraz gibi bazı yiyecekler de çok iyi gelir.

Boston Üniversitesi Tıp Okulu’nda yapılmış olan 7 yıllık bir çalışmada 633 gut hastası yer aldı. Kiraz yiyen deneklerin, yemeyenlere kıyasla gut ataklarını yüzde 35 daha az yaşadığı tesbît edildi.

Bunama - Demans

Şuurlu beslenen kişilerde bunama gelişme olasılığı daha düşüktür. Burada da yine meyve ve sebzelerde bulunan ikincil bitki maddeleri önemli rol oynamaktadır. Birkaç araştırma ise gösterdi ki tek başına kiraz, mevcut bunama durumunda bile yardımcı olabilir.

2017 yılında yapılan 10 haftalık çalışmada, orta veya hafif dereceli demansı olan 70 yaşını geçkin 49 hasta yer aldı. Deneklere günlük olarak antosiyanince zengin 200 mililitre kiraz suyu veya daha az antosiyanin içeren plasebo suyu verildi.

Bilim insanları kiraz suyunun, hastaların konuşma becerilerini, kısa ve uzun süreli hâfızalarını geliştirdiğini tesbît ettiler. Ek olarak hastaların tansiyonu önemli ölçüde düşmüştü.

Yüksek Tansiyon

Sanâyileşmiş ülkelerde toplam nüfûsun yüzde 50'ye yakın kısmı yüksek tansiyondan muzdarip. Bunun sebepleri arasında iltihaplanmalar, stres, uyarıcı/keyif verici maddeler ve ilaçlar vardır. 2016 yılında Avustralya Wollongong Üniversitesi'nde 13 deneğin katıldığı bir çalışma yürütüldü.

Deneklerin her biri 300 mililitre kiraz suyu içti ve sonra başka bir gün 3 defa 100’er mililitre kiraz suyu içtiler. Tek doz kiraz suyu sonrası bile hastalarda kayda değer tansiyon düşüşü gözlendi ve bu etki 6 saat devâm etti.

Kiraz Yetiştirilen Ülkeler

Her yıl dünya çapında 2 milyon tondan fazla kiraz hasat edilmektedir. Türkiye, dünyâ kiraz üretiminin yaklaşık yüzde 20'sinin yapıldığı en önemli ülkedir ve onu ABD, İran, İspanya ve İtalya izler.

Kirazı Mevsiminde Yemek Daha İyi

Size kendi bölgenizdeki ve mevsiminde yetişmiş kirazları yemenizi tavsiye ediyoruz. 2018 yılında Rovira i Virgili Üniversitesi’ndeki İspanyol araştırmacılar mevsiminde yenilen kirazların çok daha sağlıklı olduğunu bildirdiler.

Saptadıkları şuydu ki, mevsimi hâricinde yenilen kirazlar yağ dokusu metabolizması üzerinde olumsuz bir etkiye sāhip ve şişmanlığa yol açabilir.

Kirazda Pestisit Yükü

Yıllar geçtikçe araştırmalar, organik olarak yetiştirilmiş meyve ve sebzelerin tercîh edilmesi gerektiğini açıkça göstermektedir. 2018 yılında Stuttgart Kimyasal ve Veterinerlik Araştırma Ofisi'nde yapılan analizlerde, geleneksel olarak yetiştirilen çekirdekli meyvelerin neredeyse yüzde 100 oranında pestisit kalıntısı içerdiği bir kez daha gözlendi. Kiraz da maalesef bu meyveler arasında bir istisnâ değildir.

Kiraz Alırken..

Kiraz alışverişinde meyvenin dolgun ve parlak görünümlü olmasına, zedeli ve küflü olmamasına dikkat edin. Sâdece sapları üzerinde olarak satılan kirazları satın alın. Saplar yeşil ve düzgünse bu, meyvenin tâzeliğini kanıtlayan büyük bir göstergedir.

Sapı koparılırken meyve yaralanıp suyu çıkabilir ve sonrasında daha hızlı çürür. Ayrıca, yalnızca tam olgunlaşmış kirazları satın almalısınız çünkü kiraz dalından koparıldıktan sonra daha fazla olgunlaşmaz.

https://www.zentrum-der-gesundheit.de/ernaehrung/lebensmittel/obst-fruechte/kirschen/Sybille Müller

 Haziran 2022, sayfa no: 58-61