Hikmet Deryâsı

Hikmet Deryâsı Derleyen: Abdül Hâmîd   İslâm, bir kimseden dört şey sebebiyle ayrılır: Biri, bildiğiyle amel etmez; ikincisi, bilgisizlikle amel eder; üçüncüsü, bilmediğini öğrenmez; dördüncüsü, halkı da öğrenmekten meneder.   Ebû Abdullah Muhammed Fazl   Marifet ehlinin en büyük olanı, şer’î hükümleri îfâda en çok cehd, sünnete riâyet ve tâbî olmada en fazla gayret edenidir.   Ebû Abdullah Muhammed Fazl   İnsanlar üç sınıftır: Biri ümerâ, diğeri ulemâ, üçüncüsü fukara. Emîrler bozulunca, halkın geçim durumu bozulur. Âlimler bozulunca, halkın dinî eksilmeye yüz tutar. Fukara bozulunca, halk arasındaki zühd ve himmet bozulur. Ümerânın bozulması cevr ve zulüm, ulemânın bozulması dünyaya meyil, hevâ-hevese uyma; fukaranın bozulması taati terk ve rızaya muhalefet şeklinde kendini gösterir.   Ebû Bekir verrâk   Hükemâ, nebîlerin halefidir. Nübüvvetten sonra, şer’î hususları sağlamlaştırmaktan ibaret olan hikmetten başka bir şey kalmamıştır. Hikmetin ilk nişanı da sükût etmek ve ihtiyaç miktarı konuşmaktır.   Ebû Bekir verrâk     Biz (az) edebe çok ilimden daha fazla muhtacız.   Abdullah İbn Münâzil     Kul, kendini hizmetçi bildiği sürece O’nun kuludur, kendine hizmetçi aradı mı kulluk derecesinden düşer ve edeb elden gidir.   Abdullah İbn Münâzil   Dünyanın değerini bilen âhiretten hakkını alır, âhiretin hakkını bilmeyeni dünya tamahı gebertir.   Hayru’n-Nessâc   Îmânda mevcut hakîkatların nuru ile müttakîlerin göğüsleri şerh ve hidayet ehlinin basiretleri keşfedilmiştir.   Hayru’n-Nessâc     Dâva, öyle bir benliktir ki, dağ bile taşıyamaz.   Ebû Hayr Akta’   Şerefli bir hâle baliğ olan bir kimse bu duruma ancak muvafakat hâline sıkıca sarılmak, edeble bütünleşmek, farzları edâ etmek, sâlihlerle sohbet etmek ve inkârcılardan uzak durmak sûretiyle ulaşmıştır.   Ebû Hayr Akta’   Nefsinden sıkılan bir kimsenin gönlü, Yüce Mevlâ’sına muvafakatla ünsiyet ve huzur bulur.   Ebû Hamza Horasânî   Gönlünde ölüm sevgisi yer tutan bir kimseye, bâki olan her şey sevdirilir. Fâni olan her şeyden nefret ettirilir.   Ebû Hamza Horasânî   Kim Allahu Teâlâ’dan başkasıyla neşelenirse, onun neşesi (haddizatında) tümüyle üzüntüdür. Km ki, Rabb’ının hizmetinde üns ve huzur bulmazsa, onun ünsü ve huzuru (esas itibariyle) tamamen sıkıntıdan ibarettir.   Ahmed b. Mesrûk   Her kim kalbindeki hâtıralar (hutûrât) itibariyle Allahu Teâlâ’yı murâkabe eder (bunun hesabını O’na verir) ise, Allahu Teâlâ, uzuvlarındaki hareketleri itibariyle onu masum kılar.   Ahmed b. Mesrûk   Bir kimse tüm ömrü boyunca fütüvvet ehlinden birine bir gün hizmet etse, bu hizmetin bereketi ve feyzi ona erişir. Tüm ömrünü onlara hizmet uğrunda tüketenin hâli nasıl olur? Varın kıyas edin.   Ebû Abdullah Turûğbâzî   Ayrılıkla neticelenmesi endişesi sebebiyle biraderlerin (ve dostların) bir arada toplaşmalarında hiç üns ve huzur yoktur.   Ebû Abdullah Turûğbâzî   İnsanların en zelili, zengin birine yağcılık yapan ve tevazû gösteren fakirdir. En azizi, herkese alçakgönüllü davranan, (fakire tezellül edip ona karşı hürmeti muhâfaza eden) zengindir.   Ebû Abdullah Mağribî   Rıza hâlindeki fakirler, Ulu ve Yüce Allâh’ın yeryüzündeki emin kişileri (ümenâ) ve kullarına karşı hüccetidir. Onların yüzü suyu hürmetine halktan belâ defedilir.   Ebû Abdullah Mağribî   Tasavvuf, tamamıyla ahlâktan ibaret olup ahlâkça senden ziyade olan tasavvufça da ziyadedir.   Ebû Bekir Kettânî   Dünya belâ, cennet takvâ üzere taksim edilmiştir.   Ebû Bekir Kettânî   Rıza iki kısımdır: O’nunla rıza, O’ndan rıza. O’nunla olan rıza tedbirle olur (Tedbirin O’na olduğuna razı olmak mânâsına gelir). O’ndan rıza, kazasına (kaderine ve hükmüne) razı olmaktır.   Ebû Abdullah Muhammed b. Hafif   Riyâzet, nefsi hizmetle kırıp hizmette gevşeklik göstermesine engel olmaktır.   Ebû Abdullah Muhammed b. Hafif   Avâmın muharebesi hatarât, abdâlın muharebesi fikir, zâhidlerin muharebesi arzular, tevbekârların muharebesi hatalar, müridlerin muharebesi zevk u safâ iledir.   Ebû Muhammed Cerîrî   Ârifler, daha başlangıçta Allahu Teâlâ’ya dönerler, avam ise (diğer şeylerden) ümit kestikten sonra Allâh’a müracaat eder.   Ebû Muhammed Cerîrî   İlmin tümü şu iki cümlede toplanmıştır. Biri şu: Allahu Teâlâ bir şeyin kaygısını senin gönlünden kaldırıp atmışsa, o hususta zorlanıp durma, (rızık tasası çekme). Diğeri de şu: Yapman gereken ve üzerine farz olan şeyi aman kaçırma.   İbrahim Havvas   Çok rivayetle âlimlik olmaz. Âlim ancak o kişidir ki, ilmi az bile olsa ilmine tâbi olup ona göre hareket eder, sünnetlere de uyar.   İbrahim Havvas   Hakk’a giden yol uzundur, Hakk üzerinde sabretmek çetindir.   Mümşâd Dîneverî   Tevekkül tab’ın, kalbin ve nefsin meylettiği her şeye tamahın vedâ etmesidir.   Mümşâd Dîneverî