Her İşi Övgüye Layık Olan El-Hamîd / Halime Hüsna Özüdoğru

Hamîd kelimesi, “iyilik, güzellik ve erdemlilikle niteleyip övmek” anlamındaki hamd masdarından türemiş bir sıfattır. “Övülen, övgüye lâyık bulunan” ve “öven” mânalarına gelir. 

Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, el-Hamîd’i “kendisine hiçbir yerginin yönelmediği varlık” ve “dıştan bir sebep olmaksızın zâtıyla övgüye lâyık bulunan” şeklinde tanımlamıştır. O’nun dışındaki herkes, yine O’nun lutfu sayesinde övülmeye hak kazanır.

Mâtürîdî ayrıca el-Hamîd kelimesinin “öven” anlamına da gelebileceğini belirtir. Şöyle ki: Allah, insanların güzel fiil ve davranışlarını över ve onları mükâfatlandırır. Fakat kullarını bu fiillere muvaffak kılan da yine kendisidir.

Kur’ân-ı Kerîm’de “hamd” kavramı birçok ayette geçmekte ve daima Allah’a nispet edilmektedir. 

“Ey iman edenler! Kazandıklarınızın ve sizin için yerden çıkardıklarımızın iyilerinden verin. Kendinizin ancak içiniz çekmeyerek alabileceğiniz âdi şeyleri hayır diye vermeye kalkışmayın. Bilin ki Allah zengindir, bütün iyilik ve güzellikler O’na mahsustur.” (Bakara,267) 

قَالُٓوا اَتَعْجَبٖينَ مِنْ اَمْرِ اللّٰهِ رَحْمَتُ اللّٰهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ الْبَيْتِؕ اِنَّهُ حَمٖيدٌ مَجٖيدٌ

“Elçiler de “Allah’ın işine mi şaşıyorsun? Allah’ın rahmet ve bereketi üzerinizdedir, ey hâne halkı! Şüphesiz ki O, övülmeye lâyıktır, şanı yücedir” dediler.” (Hac,73)

وَهُوَ الَّذٖي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَيَنْشُرُ رَحْمَتَهُؕ وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمٖيدُ

“İnsanlar bütün ümitlerini yitirdikten sonra yağmuru indiren ve rahmetini yayan O’dur. Gerçek dost ve koruyucu, her türlü hamde lâyık olan da O’dur.” (Şura,28)

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْـعَالَمٖينَۙ 

“Hamd, âlemlerin Rabbi olan Allah’a mahsustur.” (Fatiha,2), 

“Yedi gök, yer ve bunlarda bulunanlar O’nu tesbih eder; O’nu hamd ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Fakat siz onların tesbihini anlayamazsınız. O halîmdir, bağışlayıcıdır.” (İsra,44) 

Hamd bir âyette lafza-i celâl yerine tek başına ve “övgüye lâyık olanın (Allah’ın) yolu” (sırâtü’l-hamîd) şeklinde yer almıştır. 

وَهُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَهُدُوا إِلَىٰ صِرَاطِ الْحَمِيدِ

“Onlar sözün güzeline yöneltilmişler ve övgüye en lâyık olan Allah’ın yoluna iletilmişlerdir.” (Hac,24)

Namazda selâm vermeden önce okunan Salli ve Bârik dualarının her biri “Hamîdün Mecîd” isimleriyle sona erer. Peygamberimiz ise namazın tahiyyatında salât ve selâmdan sonra “Sen Hamîdsin, Mecîdsin” diye dua edilmesini tavsiye etmiştir. 

Gazzâlî’ye göre inancı, ahlâkı ve davranışları övgüye lâyık olan kimse, Hamîd isminden bir nasip almıştır. Bunun en yüce örneği Hz. Muhammed’dir; ardından ona en çok yaklaşan peygamberler, velîler ve âlimler gelir. Ancak hiç kimse yergiden ve eksiklikten tamamen uzak olamayacağı için mutlak anlamda Hamîd yalnızca Allah’tır. Şüphesiz canlı–cansız, şuurlu–şuursuz bütün kâinatın sahip olduğu iyilik ve güzellikler O’na aittir, O’na râcidir. 

Allahu Teâlâ zâtında Hamîd’dir. Yani Allah’ın Hamîd oluşu, insanların kendisine hamd etmesine bağlı değildir; O, zâtıyla hamde lâyıktır. 

Hamîd isminin ilk ve en önemli tecellisi, kulun her durumda Rabbini övmesi ve rıza makamına ulaşmasıdır. Bu mertebeye varan kul, Rabbi ona verse de vermese de razıdır. Böyle olunca, hayatın olayları karşısında tam bir sekinet ve gönül huzuruna erişir. Psikolojide “kendisiyle barışık olma” denilen bu ruh hâli, aslında “Rabbinden razı olma”nın küçük bir alt başlığıdır. Bu noktada kişi, Allah’ın adını her daim zikreder.

Nebiyy-i Ekrem –sallallahu aleyhi ve sellem– şöyle buyurmuştur: “İmânınızı daima yenileyiniz.”
Sahâbe: “Yâ Rasûlallah, imânımızı nasıl yenileyeceğiz?” diye sordular. Efendimiz ise şöyle buyurdu:
“Lâ ilâhe illallah zikrini çokça yapınız.” (İbn Hanbel) 

Kula gereken şey; her hâlinde, daima, bilhassa küfür karanlıklarını dağıtıp göğüslerde îman nurunu uyandırdığı için Allahu Teâlâ’ya hamd ü senâ etmektir. Yani şuurla “Elhamdü lillâhi Rabbi’l-âlemîn” demektir.

Ekim 2025, sayfa no: 20-21