Efendimiz’in (sav) Özel Hayâtından Sünnet ve Tavsiyeler “İş Hayâtı”

ALIN TERİ Allah Resûlü, çalışarak elinin emeğiyle geçinenleri övmüştür. “Hiç kimse kendi elinin emeğinden meydana gelen kazançtan daha güzel ve helâl bir yiyecek yiyemez. Dâvûd Peygamber de elinin emeğinden kazandığını yerdi.” (Buhârî-4533, Müsned 4569, İbn-i Mâce K.S.-c.6. s. 401, c. 12 s. 354, 5165, 6655) İşini iyi yapan ustaları, şahısları tebrik ederdi. İyi çamur yoğuran bir inşaatçıyı özel tebrik etmişti. (1190) Zekeriyyâ Aleyhis Salâtüvesselâm elinin emeğiyle geçinir, marangozluk yapardı. (Müslim-4573, K.S.-1704) Dâvûd Peygamber de kral olmasına rağmen, kendi el emeğiyle kazandığının dışında başka bir şey yemezdi. (Buhârî, Ks. 4339) Elinin emeğiyle çalışıp yorulan kişinin Allah, bâzı günahlarını bağışlar. (Taberâni- 4572) Efendimiz (sav), çalıştırılan kişinin hakkının hemen verilmesini emrederdi. “İşçinin hakkını, alın teri kurumadan verin.” (İbn-i Mâce, Taberani-4854, Ks.-6750) Resûlullâh (sav), bir işçi çalıştırıp da ücretini tam olarak vermeyen kişinin, kıyâmet günü hasmı (düşmanı) olacağını ifâde etmiştir. (Buhârî- 9699) Gündüz âilesinin geçimi için çalışarak yorulan kişinin, Allâh’ın mağfiretine ereceğini müjdelemiştir. (K.S. –c. 6 s.401) ORTAKLIK Allah Resûlü, ticâret yaptığı zamanlarda bâzılarıyla ortaklık yapardı ve tüm ortakları kendisinden memnun kalırdı. (Ebu Davud-4848) Saib b. Ebi’s-Sâib (ra) diyor ki: “Anam babam sana kurbân olsun ya Resûlallâh (sav)! Sen benim ticâret ortağım idin. Sen ne iyi ortaktın. Ne ithâm ederdin ne de tartışırdın.” (Ebu Davud, İbn-i Mâce, K.S.- 2302) Ashâb-ı Kiram ticârî ve zirâî ortaklıklar yapar; uygulamalarla ilgili sorunlarda Allah Resûlü (sav) gereken uyarı ve düzeltmelerde bulunurdu. (Buhârî, Müslim, Ebu Davud, Nesei, Tirmizi, İbn-i Mâce, Muvatta, K.S.-5379 vd.) Allah (cc); birbirine karşı dürüst olan ortaklarla birliktedir. Kudsî hadiste şöyle buyrulmuştur: “Biri diğerine ihânet etmediği müddetçe, iki ortağın üçüncüsü ben olurum. Biri arkadaşına ihânet etti mi Ben aralarından çekilirim.” (Ebu Davud, K.S.-2299) Sahabe, Peygamber Efendimiz’in duâsına mazhar olmuş kimselerle ortaklık yapmaya gayret ederdi. (Buhârî, K.S.-2301) Efendimiz (sav)’den… Kudsî hadiste Allâhu Teâlâ buyuruyor ki: “İki ortağın biri, arkadaşına hıyânet etmedikçe ben o iki ortağın üçüncüsüyüm. Ona hıyânet ettiği zaman ben aralarından çıkarım.” (Ebu Davud-4845) “İnsanlar arasında öyle zamanlar gelecek ki, kişinin aldığı helâl mi haram mıdır aldırmayacak.” (Buhârî, Nesei-4534) “Ya Resûlullâh, hangi kazanç daha helâl ve hoştur?” Allah Resûlü cevap verdi: “Kişinin elinin emeği ile elde ettiği kazanç ve bir de hîlesiz yapılan her güzel alışverişten elde edilen kazanç.” (Müsned- 4569) “Güvenilir, dürüst tüccar; peygamberler, sıddîklar, şehitler ve sâlihlerle birlikte olacaktır. (Tirmizi-4596, İbn-i Mâce, Ks. -194, 6656) “Karaborsacılık yapan kişi ne kötü bir kuldur. Allah fiyatları ucuzlatırsa üzülür, pahalılaştırırsa sevinir.” (Müsned, Rezin-4755, K.S.-379) BORÇ ALMA VE VERME Allah Resûlü borç alır ama zamânında ve güzel bir biçimde öderdi. Öderken bu imkânı veren Allâh’a hamd, kendisine borç veren kişiye ve âilesine de duâ eder, bereketler dilerdi. (Nesei,-4783, Taberani 8944, Ebu Davud, K.S.-4214) Bir defasında birinden bir tabak aldı ancak kaybedildi. Sonra onun bedelini ödedi. (Tirmizi- 4805, K.S.-4215) “Emânet olarak alınan mal sâhibine iâde edilir.” (Ebu Davud, Tirmizi-4807) Allah Resûlü, bir kişinin borçlu olarak ve borcunu ödeyecek bir kimse/mal bırakmayarak ölmesini, büyük bir günah olarak belirtmiştir. (Ebu davud-4763, K.s. 1930) Bu durumda olan kimselerin cenâze namazını önceleri kılmazdı. (Tirmizi, Nesei, K.s-1940) Sonra İslâm devletinin imkânları artınca borçları devlet adına kendisi üstlendi. Borcunu ödeyecek imkânı olduğu halde vermeyenin zâlim olduğunu ifâde etmiştir. (Buhârî, Müslim, Ebu Davut, Nesei, Tirmizi, Muvatta, Ks. -1933, İbn-i Mâce, K.s.-6734) Bu davranış haysiyet kırıcı ve cezâ gerektiren kötü bir durumdur. (Buhârî, Ebu Davut, Nesei, İbn-i Mâce, K.S.- 1934) Aldığı borcu ödemeyen veya ödememek üzere borç alan, Allah katında bir hırsızdır, (İbn-i Mâce-4765) cezâlandırılmayı hak eder. (Ebu Davud, Nesei, 4772) Ancak ödemek niyetiyle (hesaplıca) borç yapan kimseye Allâh’ın yardımcı olduğunu haber verirdi. (Nesei, İbn-i Mâce, Ks. 1932) Allah Resûlü, borcunu ödeme imkânı bulamayanlara yardımcı olur, imkânı varsa hemen öderdi. (Ebu Davud, Nesei-4766) “Ben her mü’mine kendi nefsinden daha ileriyim. Kim bir borç bırakmışsa bana âittir. Kim de miras bırakmışsa o mal vârisine âittir.” (Ebu Davud, Nesei-4785) Ölen bir vatandaşın borçları, çoluk çocuğunun nafakası devletin üzerinedir. (Müslim, Nesei-1882) Efendimiz (sav) iflâs edenlere, krize girenlere yardım ederdi. Adamın biri iflâs eder. Peygamber Efendimiz “Kardeşlerinize mal tasadduk ederek yardım edin.” buyurur. Ashab da kendi aralarında yardım seferberliği başlatarak topladıklarını verdiler. (Müslim, Nesei, 4801, Tirmizi, Ebu Davut, İbn-i Mâce, K.S.-978) Kişi alacağını tahsil etmede kolaylık sağlamalıdır. (Buhârî, Müslim-4773) Mescidde iki kişinin tartışmasını duyan Resûlullâh (sav) odasından çıkar. Alacaklı Ka’b b. Malik’e uzaktan eliyle yarısını bağışlamasını ister. Bunun üzerine Ka’b “Olur Ya Resûlullâh” diyerek adama, borcun yarısını vermesini söyler. (Buhârî, Müslim, Ebu Davud, Nesei-4778) Alacak verecek meselesinde tartışanları uzlaştırırdı. (Buhârî, Müslim, K.s-.1935) Resûlullâh (sav)’den gelen bir haberde: Allah (cc), en önemli özelliği, borç vermek ve tahsîlâtta kolaylık sağlamak olan kişiye rahmetiyle muamelede bulunmuştur. (Buhârî, Nese-i 4774) Ve Yüce Allah, kıyâmet günü bu vasıfta olanları arşın gölgesi altında gölgelendirecektir. (Tirmizi- 4775) Alacaklının, borçluya karşı bir nüfûzu vardır. (İbn-i Mace-4781) Ancak o da iffetiyle talep etmeli (İbn-i Mâce, K.S.-6740), bunu suiistimâl etmemeli, borçluyu tâciz etmemelidir. Sıkıntıda olana borç vermek kişinin duâlarının kabûl edilmesine, kendi sıkıntılarının giderilmesine vesîle olur (Müsned-4794), bir köle âzâd etmiş gibi sevap alır. (Tirmizi, K.S.-4687) Allah (cc) şehidin kul hakkı hâriç tüm günahlarını bağışlar. (Müsned-4764) Bu konunun önemini ifâde etmek amacıyla, “Bir kişi Allah yolunda defalarca öldürülse, yine de kul hakkını (borcunu) ödemezse cennete giremez.” buyurmuştur. (Nesei- 4784) Parası olmadığı zaman, aldığı mala karşılık rehin bırakırdı. (Buhârî, Müslim, Nesei- K.s 2001)  Borcunu veya rehin karşılığı aldığı bir şeyi zamânında öderdi. “En hayırlınız borcunu zamanında ödeyendir.” (Buhârî, Müslim, Tirmizi, Nesei, K.S.-1939) Alacaklının efendice istemesini, borçlunun da güzelce ve geciktirmeden vermesini öğütlerdi. (Taberani- 8432) Resûlullâh (sav), kefil olan kimsenin de borçlu olduğunu belirtirdi. (Tirmizi, Ebu Davud, K.S.-4217) Yanına gelen fakirlerle muhakkak ilgilenir, onların ihtiyaçlarını görürdü. (Müslim, Nesei- 2800) Borçlu olanların borcunun ödenmesi konusunda onlara yardımcı olurdu. (Buhârî, Ebu Davud, Nesei- 8514) Fakir olan kimseden alacağını bırakıp vazgeçen ve Allâh’ın rahmetini ümîd edenin, Allah da günahlarını bağışlar. (Buhârî, Müslim, Nesei- Ks.-1936) Resûlullâh (sav); alacak tahsilinde bağışlayıcı olan bir kimsenin bu davranışının Allâh’ın çok hoşuna gittiğini ve sâlih ameli az olmasına rağmen onu bağışladığını haber verir. (Buhârî, Müslim, Nesei- K.s 1937) Resûlullâh (sav) borcu olan kişiye şu duâyı okumayı tavsiye etmişti. “Allâhümme’kfini bihelâlike a’n harâmike ve ağini bifadlike ammen sivâk: Allâh’ım, yeterince helâlinden vererek beni haramlardan koru. Lütfunla ver, başkasına muhtaç etme! (Tirmizi, K,s.1873) Efendimiz (sav)’den… “Kim ödemek niyetiyle insanların malını alırsa, Allah onun nâmına öder (kolaylık sağlar). Kim de insanların malını telef etmek (yemek, üzerine yatmak) niyetiyle alırsa, Allah onu telef eder. (Buhârî, Nesei-4767, İbn-i Mâce, K.S.-1931, 6736) “Allah zâlim zengine, câhil ihtiyara, kibirli fakire buğzeder.” (Taberani, Bezzar- 4771) “Kim Allâh’ın kıyâmet gününde kendisini sıkıntıdan kurtarmasını isterse, darda olana nefes aldırsın veya tamâmen bağışlasın.” (Müslim, K.S.-1938) Mehmet Nezir Gül (Ağustos 2016)