Demir Eksikliği – Sebepler ve Çözümler

Demir elementi organizmamızda birçok mühim vazîfe üstlenir. Sâdece hücrelere oksijen taşıma işini üstlenmez, enerji metabolizmasından da mesûldür. Demir vesîlesiyle verimli, güçlü ve sıhhatli kalırız. Demir eksikliği yaşadığımızda ise bunun aksine yorgun, bitkin oluruz; çocuklarda büyüme ve gelişme duraklamaları gözlenir.

Demir Eksikliği Verimliliği Düşürür

Demir insan vücûdunda esâsen kırmızı kan hücrelerinde, hemoglobin denilen kırmızı kan pigmentinin merkezî unsuru olarak yer alır. Demirin buradaki vazîfesi oksijeni kendine bağlamak ve kan vâsıtasıyla bütün vücut hücrelerine oksijeni ulaştırmaktır. Demir olmadan hücrelere oksijen ulaştırılamayacağından dolayı, bu esansiyel eser element hayâtî bir işleve sâhiptir. Esansiyel kelimesinin bu bağlamda ifâde ettiği, vücûdun demiri kendisinin üretememesidir; demir ihtiyâcı besinlerle karşılanmalıdır.

Kansızlık veya anemi olarak da adlandırılan demir veya hemoglobin eksikliği, doğal olarak vücutta oksijen azlığına da sebep olur. Bu durumda hem bedensel hem zihinsel performans ciddî oranda zarar görür. Demir eksikliğinin yâni kansızlığın tipik belirtileri sürekli yorgunluk ve yorucu işlerde hızlıca tükenmedir.

Demir Hücre Fonksiyonlarını Destekler

Demire sâdece kandaki oksijeni taşıması konusunda ihtiyaç duyulmaz çünkü demirin hücreler içinde başka mühim vazîfeleri de vardır. Meselâ demir vücûdumuzda enerji metabolizmasından sorumlu çeşitli enzimlerin de bir yapıtaşıdır.

Demir Eksikliği

Demirin vücutta hangi mühim işleri yürüttüğü bilinmesine rağmen demir eksikliği, günümüzde dünyâ çapında en sık gözlenen eksikliktir. Çoğu vakada demir eksikliği sâdece sağlıksız beslenmeden kaynaklanır ve beslenme olması gerektiği hâle getirilerek kansızlık ortadan kaldırılabilir.

Demir Eksikliği Belirtileri

• İnsan kendini yorgun ve bitkin hisseder.
• Fiziksel ve zihinsel verim düşer.
• Vücut sıcaklığını korumada zorluk çekilir.
• Bağışıklık sistemi zayıflar ve enfeksiyonlara yakalanmak kolaylaşır.
• Saç dökülmesi yaşanır.
• Çocukların gelişimleri, bilhassa sosyal düzeyde çok yavaşlar.

Çocuklarda Demir Eksikliği

Özellikle bebekler ve küçük çocuklarda yaşanacak demir eksikliği, onların bedensel ve zihinsel sağlığı üzerinde ciddî netîceler meydana getirebilir.

Hâmilelik sırasında annede demir ihtiyâcı artar. Bu göz önünde bulundurulmadığında bundan fetus da etkilenir ve anne karnında büyümesi yavaşlar.

Küçük çocuklarda da kâfî miktar demir alımı çok önemlidir, böylece bütün vücut fonksiyonları sağlıklı gelişebilir. Dengeli ve sağlıklı bir beslenmeye mutlakâ dikkat edilmelidir ve endüstriyel olarak îmâl edilmiş bebek besinlerine başvurulmamalıdır. Çünkü bu besinlerde sıklıkla, diğer maddelerin yanısıra yapay olarak eklenen demir de bulunur.

Çok Fazla Demir de Sağlıklı Değildir

Yapay olarak eklenen demir tabii ki vücûdun tam ihtiyâcı olan şekilde değildir. Bu yüzden vücut tarafından doğru değerlendirilemeyip vücutta çok miktarda birikebilir. En kötü ihtimalde ise bu, sağlığınıza ciddî zarar verebilecek bir demir depolama hastalığına sebep olabilir.

Bir başka problem de şudur ki, tabii olmayan ve fazla alınan demir, çinko alımına mâni olabilir. Çünkü çinko ve demir hücrelere ulaşmada yarış hâlindedir.

Çok çeşitli ve tabii bir beslenmede ise bu yarış hâli ne çinko ne de demir eksikliğine sebep olur. Bu iki element o zaman doğal bir bağlantı hâlindedir ve vücut tarafından tam olması gerektiği gibi kullanılabilir.

Demir Eksikliği Sebepleri

En sık gözlenen sebep beslenmemizin içinde kâfî miktarda demir bulunmuyor olmasıdır. Bunun yanında, bağırsaklarda mevcut bir hastalık da demir eksikliği sebebi olabilir.

Âdet kanamasıyla çok miktarda demir kaybeden bir kadının, besinlerle de çok az demir alabiliyorsa mevcut kansızlığı şiddetlenecektir. Bu şekilde, kadınlar erkeklerden daha fazla oranda kansızlık yaşar.

Mide ve bağırsaklarda bulunan ve farkedilmeyen iç kanamalar veya düzenli olarak yapılan kan bağışı da demir ihtiyâcını arttıran faktörlerdir.

Demir Eksikliğinde Gıdâ Maddeleri

Et ürünleri en fazla demir ihtivâ eden yiyecek maddeleri olarak bilinir. Etin içinde hem-demir bulunur, +2 değerliklidir. Gıdâlardan emilimi hem olmayan demire göre çok daha fazladır. Fakat doğru gıdâ maddeleri seçildiğinde bitkisel kaynaklardan alınan demirden de iyi faydalanılabilir.

Yeşil Sebzeler

Pazı, ıspanak ve arpa çimi gibi yeşillikler hem demir hem de C vitamini ihtivâ eder. Bu çok mühimdir çünkü C vitamini demir alımını çok arttırır.

Yağlı Tohumlar

Demirce zengin tohumlar arasında kabak çekirdeği, keten tohumu ve susam sayılabilir. Kabak çekirdeği demir eksikliğiyle mücâdelede en iyi bir seçimdir.

Baklagiller

Yiyecek maddesi içindeki yüksek protein oranı da -C vitamini gibi- demir alımını teşvik eder. Demir eksikliğinde baklagillerin tüketimi de tavsiye edilir. (Nohut, fasulye, mercimek, bezelye, bakla, börülce..)

Tabii bunlar ya filizlendirilmiş hâlde veya pişirmeden önce uzun süre suda bekletilerek tüketilmelidir. Baklagillerde fitik asit vardır ve demirin ve daha birçok mineral maddenin vücûda alımını engeller. Bu tohumlar filizlendirildiği veya uzun süre suda bekletildiğinde fitik asit oranı önemli miktarda azalır.

Demir ve C Vitamini – Kıymetli bir Kombinasyon

C vitamini bitkisel demirin vücutta kullanılmasını mühim oranda arttırır. C vitamini ihtivâ eden şu maddeler, demirce zengin yiyeceklerle birlikte tüketilebilir:

• Limon suyu
• Portakal suyu (tâze sıkılmış)
• Kivi
• Kırmızı yağ biberi
• Brokoli, mor lahana, beyaz lahana (tercihan çiğ olarak)
• Kuşburnu

Demir Alımı için Kötü

Vücûdun demir alımını kesinlikle durduran maddeler de vardır. Bunlar arasında kahve ve siyah çay sayılabilir. Önceden yeterli süre suda bekletilip yumuşatılmamış bakliyatlar ve süt ürünleri de aynı şekilde demir emilimini engeller.

Kaynak: https://www.zentrum-der-gesundheit.de/eisenmangel-ia.html

Şubat 2018, sayfa no: 60-61-62-63