Osmanlı Pâdişahlarının Bilmediğiniz Husûsiyetleri

Osmanlı pâdişahları denilince gözümüzün önüne Arz Odası’nın önünde devlet ricâline karşı gürleyen veya savaş meydanlarında kılıcını çekip cengâverlik eyleyen siyâsî-askerî liderlerin gelmesine fazlasıyla alışmış durumdayız. Sanki pâdişahların ‘insan’ tarafı bilinçli olarak elenmiştir târih kitaplarımızdan.

Târihlerimizdeki bu insan sıcaklığı eksikliğini bazı fıkra ve menkıbelerle telâfî etmeyi seçmemizin gerçek sebebi, târih galerisini hükümdarların donuk, sıkıcı ve biraz da sert görünümlü, asık suratlı portrelerinin işgāl etmiş olmasıdır. Sanki onlar hiç ağlamaz, gülmez, üzülmez, sevinçlerinden haykırmaz, kahrolmazlar, canları sıkılmaz…

Oysa kimisinin mûsikîye ve şiire, başkalarının hat sanatına, kuyumculuğa, avcılığa, giyim kuşama, biniciliğe, güreşçiliğe, marangozluğa, hattâ nakış dikiş gibi kadın meşgalelerine sığındıkları bir sır değildir. Değildir ama târih kitaplarımızda bunları ara ki bulasınız.

Geleneksel olarak hemen her erkek Osmanlı hânedan üyesi, el sanatları (zenaatlar) veya güzel sanatların bir ya da birkaç dalında ustalaşacak şekilde yetiştirilirdi. Osmanlı şehzâdeleri çocukluklarından itibâren sarayda ahîlik veya fütüvvet gelenekleri gereği mutlakā bir mesleğe yönlendirilirlerdi. Bu, her erkek çocuğunun, tâlihlerinin yâver gitmediği demlerde geçimlerini sağlayacakları bir sanata veya zanaata, bir “altın bilezik”e sāhip olması gerektiği yolundaki eski Türk ve İslâm geleneğinin yüzyıllarca hânedânın zihniyet ve pratiğinde yaşadığını ve ona yön verdiğini gösteren devamlılığıyla çarpıcı nitelikte bir gelenektir.

İsmail Hâmi Danişmend’e bakılırsa pâdişahlar yaptıkları sanatlardan para bile kazanırlarmış: “Pâdişahların nafakalarını temin için yaptıkları bu el işleri” diyor Danişmend, “ya devlet ve saray erkânına satılır veyâhut çarşılarda pazarlarda satışa çıkarılarak büyük bir rağbetle kapışılırdı.”

Geleceğin pâdişahları, Enderun’un bir parçasını oluşturan Topkapı Sarayı’ndaki “Şehzâdeler Okulu”nda (Şehzâdegân Mektebi’nde) yetiştirilirken, kimi hobiler geliştirmeleri ve çeşitli meslek ve meraklara (spor, moda, bahçıvanlık vb.) eğilim duymuş olmaları gāyet tabiîydi. Sınıfsız bir toplumun tek aristokrat âilesi, bu alanlarda da öncülük rolünü üstlenecekti tabiatıyla. Başka türlüsü düşünülemezdi zâten.

Aşağıda 36 Osmanlı pâdişâhının bilinmeyen veya az bilinen birer özelliği zaman sırasına göre takdîm edilmiştir. (Tafsîlat için 10. baskısı Medeniyet Yayıncılık’tan çıkan Osmanlı’nın Mahrem Târihi adlı kitabıma mürâcaat ediniz.)

1. Osman Gāzi: Bir giydiğini bir daha giymediğini, bunun da sebebinin üstü başı perîşan fukarâdan birini görür görmez sırtındakini çıkarıp hediye etmek olduğunu biliyor muydunuz?
2. Orhan Gāzi: İlk Osmanlı medresesini İznik’te yaptırıp başına Dâvûd-i Kayserî adlı bilgini geçirdiğini biliyor muydunuz?
3. Sultan I. Murad (Hüdâvendigâr): Kosova seferine çıkmadan önce ibâdete açıp son Cuma namazını kıldığı Bursa’da Tophane semtindeki câmisine bu yüzden Şehâdet Câmii denildiğini biliyor muydunuz?
4. Sultan I. Bâyezid (Yıldırım): İstanbul’u ilk kuşatan Osmanlı pâdişâhı olduğunu ve bu amaçla Anadolu Hisarı’nı yaptırdığını biliyor muydunuz?
5. Sultan I. Mehmed (Çelebi): Timur darbesinden sonra devleti yeniden ayağa kaldırdığı için kendisine “Osmanlı’nın ikinci kurucusu” (bâni-i sâni-i devlet) denildiğini biliyor muydunuz?
6. Sultan Murad: Kabrinin üstünün örtülmesini istemediğini, Allâh’ın rahmetinin üzerine yağması arzusunda bulunduğunu ve bu vasiyetinin kabri üzerindeki kubbe açık bırakılmak sûretiyle yerine getirildiğini biliyor muydunuz?
7. Fatih Sultan Mehmed: Bahçıvanlığa meraklı olduğunu ve sarayının bahçesinde renk renk çiçekler yetiştirip onlarla ilgilenmekten zevk aldığını biliyor muydunuz?
8. Sultan II. Bâyezid: Hat sanatıyla şehzâdeliğinden itibâren yakından ilgilendiğini, sancakbeyi olarak bulunduğu Amasya’da tanıyıp hayrânı olduğu hocası Osmanlı hattatlarının pîri sayılan Şeyh Hamdullah’ı İstanbul’daki sarayına getirip yazı yazarken hürmeten mürekkep hokkasını eliyle tuttuğunu biliyor muydunuz?
9. Yavuz Sultan Selim: Kitap tutkunu olduğunu, sefere çıktığı zaman sandıklar dolusu kitapla yolculuk ettiğini, hattâ Mercidabık seferi sırasında yazma eserlerle dolu bu sandıklardan birinin çölde bedevîler tarafından yağmalanıp kaçırıldığını biliyor muydunuz?
10. Kānûnî Sultan Süleyman: Son seferi olan Zigetvar’a hasta hâliyle giderken Şeyhü’l-İslâm Ebussuud Efendi’den şehîd olması için duā etmesini istediğini, askerî dehâsı ve kudretli yöneticiliği yanında mânevî dünyasının da derin olduğunu biliyor muydunuz?
11. Sultan II. Selim (Sarı): Hacı adaylarının Hac yolunda destek alacakları asâlara hilâller kondurduğunu ve adamları vâsıtasıyla onlara hediye ettirmekten mutlu olduğunu, böylece kendisi hacca gidemese de, elleriyle îmâl ettiği bir nesnenin o mukaddes topraklara temâs etmesiyle tesellî bulduğunu biliyor muydunuz?
12. Sultan Murad: Osmanlı memleketinde kandil gecelerini kutlama ve minârelerde kandil yakılması geleneğini başlattığını biliyor muydunuz?
13. Sultan Mehmed: Rasûlullah Efendimiz’in (sav) ismi her zikredildiğinde ayağa kalkmayı alışkanlık edindiğini biliyor muydunuz?
14. Sultan I. Ahmed: 14 yaşında tahta çıktığını, 14. Osmanlı pâdişâhı olduğunu, 14 yıl pâdişahlık yaptığını, öldüğünde 14 x 2 = 28 yaşında bulunduğunu, ayrıca Hicrî 1014 yılında tahta oturduğunu, nihâyet 14 gün hasta yattıktan sonra 14 Kasım 1617 Çarşamba günü vefât ettiğini biliyor muydunuz?
15. Sultan Mustafa: Derviş tabiatlı olan bu pâdişâhın etrâfında o kadar câriye varken hayâtında hiçbir kadına el sürmediğini ve bekâr olarak öldüğünü biliyor muydunuz?
16. Sultan Osman (Genç): Çok sevdiği “Sisli Kır” adlı atı ölünce ona Üsküdar’daki Kavak Sarayı bahçesinde özel bir mezar yaptırdığını biliyor muydunuz?
17. Sultan Murad: Henüz çocukken 11 yaşında tahta çıktığını, Revan seferinde 24, efsânevî Bağdat seferinde 27, öldüğünde ise 28 yaşının içinde bulunduğunu biliyor muydunuz?
18. Sultan İbrahim: Devrinde Girit adasının kuşatılması gibi ciddî siyâsî kararlara imzā atan Sultan İbrahim’in Topkapı Sarayı Arşivi’nde 250 adet civârında mektubunun bulunduğunu, bu sayının pâdişah el yazıları içinde bir rekor sayıldığını biliyor muydunuz?
19. Sultan Mehmed (Avcı): Mehter takımı tarafından icrâ edilmesi için askerî marş güfteleri yazdığını biliyor muydunuz?
20. Sultan Süleyman: Adaşı ve atası Kānûnî Süleyman’ın türbesine gömülmek istediğini ve böylece aynı ismi taşıyan dede-torun pâdişahların sandukalarının aynı türbede yan yana bulunduğunu biliyor muydunuz?
21. Sultan Ahmed: Pâdişahlığı süresince sâdece Edirne’de oturduğunu ve pâyitaht İstanbul’a ancak cenâzesinin geldiğini biliyor muydunuz?
22. Sultan Mustafa: Yeni bir Kānûnî Sultan Süleyman olmak ve Osmanlı târihinde beyaz bir sayfa açmak için bildiri yayınlayarak benzersiz bir şekilde iddialı olarak tahta çıktığını ama başarısız bir sefer sonunda çevresi tarafından pasifize edilip saraya kapatıldığını biliyor muydunuz?
23. Sultan Ahmed: Tam bir latîf su tutkunu olduğunu, Topkapı Sarayı’nın girişindeki muhteşem çeşme ile Üsküdar’daki meydan çeşmesini onun yaptırdığını biliyor muydunuz?
24. Sultan Mahmud: Taksim’e adını veren ve bölgeye su dağıtımını sağlayan İstiklal Caddesi’nin başındaki sevimli maksemi inşâ ettirdiğini biliyor muydunuz?
25. Sultan Osman: Devrinde İstanbul’da sık sık çıkan ve bazen girdiği semtleri küle çeviren korkunç yangınlar sebebiyle “Yangınlar Pâdişâhı” diye anıldığını biliyor muydunuz?
26. Sultan Mustafa: İnşâ ettirdiği üç büyük câminin (Laleli, Ayazma ve mevcut Fatih câmilerinin) hiçbirinin kendi ismiyle anılmadığını, birinin Laleli Baba adlı bir meczûbun, ikincisinin Ayazma suyunun, üçüncüsünün de ceddinin isimlerini aldığını ve bundan dolayı üzüntü duyduğunu biliyor muydunuz?
27. Sultan Abdülhamid: Peygamber Efendimiz’in (sas) kabr-i şerîfine konulmak üzere “Kasîde-i Hucriyye” (Hücre Kasidesi) adlı müstakil bir şiir kaleme aldığını ve onu Medîne’de Ravza-i Nebî’ye konulması için gönderdiğini biliyor muydunuz?
28. Sultan Selim: Osmanlı pâdişahları içerisinde en büyük bestekâr olduğunu, hattâ kendi başına 20 kadar mûsikî makāmı îcâd ettiğini biliyor muydunuz?
29. Sultan Mustafa: Şahsiyeti hakkında en az bilgi sāhibi olduğumuz ve hayâtı tam bir sır mâhiyetinde olan Osmanlı pâdişâhı olduğunu biliyor muydunuz?
30. Sultan Mahmud: Târihlerimizde genellikle “gâvur Pâdişah” diye anılmasına rağmen başkent İstanbul’da bugün gördüğümüz pek çok sahabi kabrini bulup gün yüzüne çıkardığını ve dağılmakta olan Osmanlı gemisini tâmir edip yeniden yüzer hâle getirdiğini biliyor muydunuz?
31. Sultan Abdülmecid: Mukaddes beldelerimiz Mekke ve Medîne’deki mübârek makamları tâmir ettirdiğini, Medîne’de Ravza-i Nebî (sav) üzerindeki mevcut yeşil kubbeyi onun inşâ ettirdiğini biliyor muydunuz?
32. Sultan Abdülaziz: Gezi maksadıyla yurt dışına çıkan ilk pâdişah olduğunu, Avrupa’nın belli başlı başkentlerini (Paris, Londra, Berlin, Viyana) ziyâret ettiğini, 1867 yılının Haziran’ı ile Ağustos’u arasında cereyân eden geziye oğlu Yusuf İzzeddin Efendi, yeğenleri Şehzâde (V.) Murad ile Şehzâde (II.) Abdülhamid Efendiler ile kalabalık bir ricâl heyetinin katıldığını biliyor muydunuz?
33. Sultan Murad: Şifâ bulmayacağına dâir doktor heyeti raporuyla tahttan indirilen tek pâdişah olduğunu ve en kısa süreli (93 gün) saltanatı onun yaşadığını biliyor muydunuz?
34. Sultan Abdülhamîd: Küçük yaşta vefât eden annesinin yerine kendisini bakıp büyüten analığı Hatice Perestu Kadın Efendi’yi “Vâlide Sultan” ilân ettirerek Osmanlı târihinde bir ilke imzā attığını biliyor muydunuz?
35. Sultan Mehmed Reşad: Saltanatı sırasında ameliyat geçiren tek pâdişah olduğunu ve ameliyatla böbreğinden alınan büyükçe bir taşın fotoğrafının gazetelerde yayınlandığını biliyor muydunuz?
36. Sultan Mehmed Vahidüddîn: Saltanat kaldırıldıktan 17 gün sonra yurt dışına hicret eden ve mezarı Türkiye sınırları dışında (Suriye’nin başkenti Şam’da, Selimiye Câmii avlusunda) bulunan yegâne Osmanlı pâdişâhı olduğunu biliyor muydunuz?

Aralık 2024, sayfa no: 44-45-46-47