Değer Aşınması ya da Sevgi İsrâfı

Prof. Dr. Ali Çelik[1] Toplumları ayakta tutan birtakım değerler, değer yargıları vardır; bu değerler, o toplumun âdetâ benliğini, kimliğini ifâde eder. Bizler, hayâtına Allah ve Rasûlü’nün emir ve tavsiyeleri istikâmetinde yön vermeye çalışan, varlık âlemine hikmet gözüyle bakma bilinci içinde hassâsiyet gösteren, dünyâ hayâtını nefsânî arzuların tatmin edildiği bir yer değil, nimetlendiğimiz her şeyden âhirette verilecek hesap için bir hazırlık yurdu olarak değerlendiren medeniyetin, İslâm medeniyetinin çocuklarıyız. Bu anlayış, berâberinde madde ile mânâyı, bilgi ile duyguyu aynı potada eritmeyi getirmiş, yaşanılan hayâta ayrı bir anlam, ayrı bir yücelik katmıştır. Aslında bu yücelik, sâhip olunan yüce “değer”lerin hayâta yansımasından başka şey değildir. Sizin “değer” olarak kabûl edip benimsediğiniz şeyin niteliği ne ise, o nitelik bir şekilde size yansıyacaktır. Aslolan, sâhip olunan değerlerin kendi asliyeti içinde korunmasını sağlamak, bu konuda hassâsiyet göstermektir. Korunması konusunda hassâsiyet gösterilmeyen değerler zaman içinde aşınacak, aşınma ise berâberinde toplumsal çözülmeyi ve nihâyet kısa zamanda o toplumun yıkılış ve yok oluşunu getirecektir. Ne var ki çağımızda iletişim teknolojisindeki hızlı değişim, haberleşme alanındaki gelişmeler, küçülen ve global bir köy haline gelen dünyâmızda kültürler arası etkileşimin artması; özellikle baskın kültürlerin, insanları yoğun bir bilgi bombardımanı altına alması, toplumların kendi kimlikleri demek olan millî ve mânevî değerlerinin aşınmasına, zamanla kaybolmasına sebep olabilmektedir. Müntesibi olmakla iftihâr ettiğimiz İslâm Dini, sevgi, şefkat ve merhamet temelleri üzerinde yükselen bir toplum oluşturmayı öneren, böyle bir toplumun tesis edilmesini gâye edinmiş bir dindir. Getirdiği temel ilkelerin, koyduğu prensiplerin tamamı böyle bir gâyenin tahakkuku içindir. Toplumun sâhip olduğu değerler de bu yönde bir bütünlük teşkil etmektedir. Temel vurgu, “sevgi-şefkat ve merhamet” ekseni üzerinde olmaktır. İşte bu noktada dikkat edilmesi gereken en önemli husus eksen çizgisinin sapmaması, yön değiştirmemesi, eksen kaymasına sebep olacak bir algı ve anlayışa dönüşmemesi, aşınmaması ve aşındırılmamasıdır. Kısaca toplumun sâhip olduğu “değer ”lerin ifâde ettiği mânânın kaybedilmemesidir. Bizim “değer”lerimiz insanı bir bütün olarak ele alan değerlerdir. Ve bu değerlerimiz, insanın fıtratında var olan değerler olup kaynağını yüce dînimizin emirlerinden almaktadır. Bizim kimliğimizi oluşturan bu değerlerimizi kısaca özetlersek: -Bizim inançlarımızdır, -Kutsallarımızdır; dînimizdir, îmânımızdır, -Kur’ân'ımızdır, Peygamberimizdir, -Vatanımızdır, Bayrağımızdır, -Bizim zihin dünyâmızdır, -Bizim davranış ve amel dünyâmızdır, -Bizi biz yapan karakterimizdir. Âile yapımızdır.   Hepsinin de üzerine binâ edildiği temel “sevgi-şefkat ve merhamet”tir. Dînimiz bu çizginin, bu temel esâsın korunmasını emretmektedir. Sevgili Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:“Allâh’a yemîn olsun ki, îmân etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmdikçe de îmân etmiş olamazsınız.” ( Buhârî, Edeb, 27; Müslim, Birr, 67). Îmân etmek, sevgi esâsına bağlanmıştır. Sevgideki ölçü de yine hadîs-i şerîflerden öğrendiğimize göre yalnız ve sâdece Allah için olmaya bağlıdır. Allah sevgisindeki derûnîlik öyle bir seviyeye ulaşır ki mü’min artık “nârın da hoş, nûrun da hoş / gülün de hoş, dikenin de hoş” diyebilecek ruh yüceliğine kanat çırpmaya başlar. Sevgili Peygamberimiz böyle olan bir mü’mini hadislerinde şöyle tasvir eder: “Mü’minin işi taaccübe şâyândır/hayret edilecek hâldir. Zîrâ onun işinin hepsi hayırdır. Bu hâl de sâdece mü’mie hastır. Çünkü ona sevindirici bir hayır isâbet ederse şükreder”. ( Müslim, Zühd, b64, Dârimî, Rikak, 61)   Sevgideki asıl budur: “Allah için sevmek”. Diğer sevgiler ârızî olup asıl sevgi kavramının ifâde ettiği anlam dışındadır. İlgili hadisler şöyledir: “Allah için sevmek, Allah için buğzetmek îmândandır.” ( Buhârî, İman,1) “Amellerin en fazîletlisi, Allah için sevmek ve Allah için buğz etmektir.” (E.Davud, Sünnet,3)   Yukarıda değer aşınmasından söz etmiştik. Bu tür değer aşınmalarından biri de, değerlerimizin temelini teşkîl eden “sevgi” üzerindedir. Sevgi kavramının ifâde ettiği o derin mânâ, çok yüzeysel bir anlama biçimine dönüştürülmekte, böyle bir algı oluşturulmaya çalışılmakta; insanı Rabbinin rızâsına erdiren biricik duygu olan Allâh’a ve Rasûlü’ne karşı duyulan, duyulması gereken “sevgi” anlam îtibâriyle basite indirilmekte; kısaca “Sevgi” yerinde kullanılmamakta; içindeki derûnî anlamdan soyutlanarak isrâf edilmektedir. Allah Teâlâ’nın Vedûd ism-i şerîfinin insanda bir tecellîsi olarak ortaya çıkan bu kavram, çok basit beşerî duyguların bir ifâde biçimi hâline getirilmeye çalışılmakta, yılda bir defa "bir gün"e sıkıştırılarak muhtevâ daralmasına, hattâ anlam kaybına sebep olunmaktadır. O derecede ki, artık birey olarak bizler içinde sevgi-şefkat ve merhamet olmayan yeni bir yaşam biçimi icâd ettik. Sonunda her geçen gün huzûrumuzu kaybederek, birbirimize karşı güvenimizi yitirmeye başladık. Yine de diyoruz ki, karamsarlığa düşmeden, gönül dünyâmızın sesine kulak vererek yüce Rabbimizin Vedûd isminin tecellîsi olmaya gayret edelim. “Allâh’a kulluk mahlûkâtına karşı şefkat” üzere olabilecek bir ahlâkî yüceliğe ermeye çalışalım. Şu gerçeği unutmayalım: Allâh’ın tüm yaratıklarına karşı rahmet ve merhamet olarak ortaya çıkmayan, şefkat belirtisi göstermeyen, vicdânı sızlatmayan, kâlbi ürpertmeyen sevgi, sevgi değildir. Zaman geçirmeden özeleştiri yapmak, “ne oluyoruz?” sorusuna hep berâber cevap aramak zorundayız. Hay huyla geçen bir hayat yerine, ne yaptığının bilincine varan insanlar olmak zorundayız. Kendimiz için, gelecek nesillerimiz için durumumuzu yeniden gözden geçirmeliyiz. İhmâl ettiklerimizi bir an önce telâfi etmenin yolunu aramalıyız. Değer yargılarımızı tekrar tekrar hatırlamalı, kendimizi gözden geçirmeliyiz.   Yûnus Emre’nin diliyle: Elif okuduk ötürü Pazar eyledik götürü Yaratılanı sevdik Yaratandan ötürü     [1]Eskişehir Osmangazi İlahiyat Fak. Öğr. Üyesi