Nanoteknoloji Sağlığa Karşı
Ferda Ümit Gedik
Nanopartiküller de denilen aşırı küçük parçacıkların -ki bunlar 1-100 nm aralığındadır- vücûda çok rahatlıkla girebileceğinde şüphe yoktur. Ve bunu başardığında insanın fizyolojisi, organları ve DNA’sını nasıl etkileyeceği ve zedeleyeceği sorusu devreye girer. Maalesef bu soru hâlen cevaplanamamıştır.
Sağlık İçin Tehlikeler
Sağlığa dâir bu kaygılar maalesef birçok ürünün üretiminde nanopartikülleri kullanan endüstriyi korkutmamıştır. Meselâ Titanyum dioksit (TiO2) nano parçacıklarını diş mâcunu, göz farı, vitamin hapları, güneş kremleri ve gıdâ maddeleri boyalarında bulabiliyoruz. Titanyum dioksit nanopartiküllerinden her yıl takrîben 2 milyon ton üretilmektedir.
Genetik Materyale Zarar Verme
Yakın zamâna kadar titanyum dioksit nanopartikülleri hakkında etiketlerde “zehirli değildir” ibâresi bulunuyordu, çünkü bu madde herhangi bir kimyâsal reaksiyona sebep olmaz. Kanser Araştırmaları dergisinde yayımlanan son araştırmalar, vücuttaki bu nanopartiküllerin yüzeyinin genetik materyale zarar verdiğini ortaya çıkarmıştır.
Kanser Riski Artıyor
UCLA Jonsson Kanser Araştırmaları Merkezi’ndeki bilim insanları tarafından yürütülen çalışmada ilk defa ortaya çıkarıldı ki; titanyum dioksit nano parçacıkları DNA’nın kırılmasına sebep oluyor ve kromozomal hasarlara yol açıyor. Burada kanser hastalığı riskini bâriz olarak yükselten hasarlar söz konusudur.
Nano-Parçacık Oksidatif Strese Sebep Olur
Bu çalışmanın kıdemli yazarı, bir UCLA patoloji, radyoonkoloji, çevre ve sağlık bilimleri profesörü olan Robert Schiestl, basına yaptığı açıklamada bu nanopartiküllerin vücutta yer değiştirdiğini ve nihâyetinde hücre ölümüne yol açan oksidatif strese sebep olduğunu açıkladı.
Nanopartiküller Vücutta Birikir
Vücûda bir kere alındı mı, titanyum dioksit partikülleri organlarda biriktirilebilir ve o zaman bu tehlikeli parçacıkları vücuttan uzaklaştırmanın bir yolu yoktur. Çok ufacık olmaları sebebiyle hücrelerin içine süzülüp vücuttaki birçok süreci hücre içi seviyeden zayıflatabilirler.
Araştırmacılar Giderek Endişeleniyor
UCLA’nın çalışmasında laboratuvar farelerinin içme suyuna TiO2 nano parçacıkları eklendi. 5. günden sonra fâreler genetik hasarlar göstermeye başladı. Titanyum dioksit nano parçacığının bu dozu, insanların endüstriyel çevrede 1,6 yıl boyunca alacaklarına denkti.
Nano Cücesi Kaynaklı Dev Tehlike
Genetik mühendisliği gibi nanoteknoloji de, insan sağlığı için doğrudan ve dolaylı ve de uzun vâdeli netîcelere dâir kesinleşmiş bilgiler elde edilemeden önce endüstriyel olarak kullanılır hâle getirilmiştir.
Öncelik Getiri’de – Yan Etkiler Önemsiz
Getirinin baskısıyla aceleye getirilip düşüncesizce üretilen, yan tesirleri bilinmeyen ürünler ısrarla piyasaya sürülmektedir. Her gün kullanılan ve tüketilen ürünlerde nanoteknoloji zâten yer almaktadır. Fakat şimdi Finlandiya’daki ve ABD’deki araştırmacılar nano parçacıkların insan vücut hücreleri ile etkileşimini araştırmıştır.
Sonuçlar bu mikropartiküllerin, hücrelerin ölümüne sebep olacak şekilde hücre yapılarını değiştirebileceğini göstermiştir.
“Nano” Nedir?
“Nanometre” 1 metrenin milyarda 1’ini ifâde eder. Nanopartikül de 100 nanometreden daha küçük bir parçacıktır.
Nanopartiküller, îmâl edilen ürünlerin özelliklerini etkilemek üzere laboratuvarda yeni husûsiyetlerle donatılmaktadır: Elektronik ürünler, optik cihazlar, kozmetik maddeler, yiyecek paketleri ve de yiyecek maddeleri. Kıvam arttırıcı olarak ketçapta silisyum oksit, parlatıcı madde olarak salata sosunda titanyum dioksit ve bâzı ürünlerin akışkanlığını sağlamada aluminyum silikat kullanılmaktadır. Güvenlik soruları ardı ardına gelmekte.
"21. Yüzyılın Asbest’i"
Nano parçacıkların insan vücûdundaki tesirlerine dâir kayda değer bulgular henüz çok az. Nano parçacıklar çok küçük oldukları için deri yoluyla, solunum yoluyla veya sindirim sistemi yoluyla vücûda girip kan dolaşımı yoluyla bütün organizmaya yayılabilir.
Parçacıklarının büyüklüğü nanoluğa yaklaşan maddelerin özellikleri sıklıkla değişir. Parçacıklar ne kadar küçükse madde parçalarının yüzeyi o kadar büyüktür. Böylece reaksiyona girme kâbiliyetleri de artar. Ve bu değişimler her zaman avantaj sağlamaz. Çünkü böyle değişimler, zararsızlığı bilinen maddeleri birden tehlikeli zehirlere dönüştürebilir.
Nano ürünlerin yol açtığı sağlık risklerini tahmin edebilmek için ürünün içindeki nanomateryalin ‘bir kalıp içinde bağlı’ mı yoksa ‘bağımsız olarak mevcut’ mu olduğunu bilmek mühimdir. Bunların arasında bilhassa serbest nanopartiküller, nanotüpler ve nanolifler; çok küçük boyutları, şekilleri, yüksek hareketlilikleri, daha yüksek reaktiviteleri (reaksiyona girme kâbiliyetleri) ile sağlık açısından risklidir.
Bilim insanları bağımsız nanopartiküllerin oluşturduğu en büyük riski, solunum yolundan girmeleri olarak görüyor: Metal içeren nanopartiküller akciğer hücrelerinde oksidatif strese sebep olabilir.
Yiyecek Paketlerindeki Nanopartiküller Bağırsaklara Zarar Veriyor
Birçok yiyecek maddesinin paketi bugünlerde nanopartiküller içeriyor, meselâ çinko oksit. Ufacık parçacık, yiyeceğin korunmasına hizmet ediyor ve ömrünü uzatıyor. Yiyecek endüstrisi için çok kullanışlı fakat hiçbir şekilde sağlıklı değil. Nisan 2018’de yapılan bir araştırma gösterdi ki, yiyecek paketlerindeki nano parçacıklar bağırsaklara zarar verebilir. Hattâ bağırsak mukozasının işlevini o kadar çok zedeliyor ki yiyecek maddelerinin emiliminde zorluklar gelişiyor.
Nano Parçacıklı Paketler Bağırsaklar için Kötü
İnsanın saç teli 75.000 nanometre kalınlığında iken bir nanopartikül yalnızca 1 nanometre ilâ 100 nanometre arası bir kalınlıktadır.
Bu boyut nanopartiküllerin boyalar, kozmetikler, güneşten koruyucu ürünler, tekstil ürünleri, arabalar ve daha başka yerlerde çok çeşitli kullanımını sağlar. Nano parçacıklar tıp alanında da, meselâ ilaçların vücutta hedeflenen bir noktaya taşınmasında kullanılabilir. Bu durum kanser tedâvilerini daha katlanılabilir hâle getirebilir.
Nano parçacıklar şüphesiz avantajlara da sâhiptir. Buna rağmen çoktandır biliniyor ki nano-teknolojiye tehlikeler de eşlik ediyor.
Çinko oksit Nanopartikülü Konservasyon/Koruma için Kullanılıyor
Nanopartikül çok küçücük olduğu için vücûdumuzun her köşesine ulaşmak onun için çok kolaydır. Hücre zarlarından kolayca geçebilir ve içine girdiği hücrenin işleyişini bozabilir. Nanopartiküllerin karmaşık/kompleks organizmalarda nelere sebep olabileceğine dâir bilgimiz ise henüz çok az.
New York Binghamton Üniversitesi’ndeki araştırmacılar çinko oksit nanopartikülünün, yiyecek paketlerinde kullanıldığında insanlar üzerindeki etkisini araştırdı. Çalışma Nisan 2018’de Food and Function isimli dergide yayımlandı.
Çinko oksit nanopartikülü antimikrobiyal özelliklere sâhiptir ve memnûniyetle mısır, kuşkonmaz, tonbalığı ve kanatlı hayvan ürünleri paketlerinde kullanılmaktadır. Bâzı konserve yiyeceklerde kutuyla temas sebebiyle siyah renklenme gelişebilir, bu durum çinko oksit ile ortadan kaldırılabilir. Böylece yiyecek her dâim düzgün renkli ve tâze görünmektedir.
Gıdâlarda Yüksek Miktarda Nanopartiküller
Biyomühendislik bilimleri profesörü Gretchen Mahler ve araştırma grubu, bilhassa bu paketlerin ihtivâ ettiği nanopartiküllerin insan sindirim sistemi üzerindeki etkilerini kontrol ettiler.Kütle spektrometresi yardımıyla, ne kadar çinko oksit parçacığının paketten yiyecek maddesine geçtiğini tesbit edebildiler. Görüldü ki söz konusu yiyecek maddesinde, tavsiye edilen günlük çinko dozunun 100 katı mevcuttu.
Bağırsak Mukozasının Sağlıklı Fonksiyonları Zarar Görüyor
Daha önceki çalışmalarda nanopartiküllerin bağırsak mukozası hücreleri üzerindeki tesirleri araştırılmıştı. Fakat o zaman gerçek hayatta temas etmeyeceğimiz kadar yüksek miktarlarda nanopartiküller kullanılmıştı ve bunlar doğrudan hücre ölümüne sebep olmuştu.
Buna karşın Mahler daha farklı hareket etmişti. Şöyle açıkladı:
“Paketli yiyecek tüketildiğinde temâs ediyor olduğumuz dozların ince etkilerini öğrenmek istedik.” Görüldü ki, alışılagelmiş miktarlardaki çinko oksit nanopartikülleri bağırsak mukozasına zarar verdi ve bağırsakta bulunan öğütülmüş yiyecek kitlesinden besin maddelerinin emilim şekli değişti.
Çinko Oksit Nano Parçacıkları Besin Maddelerinin Emilimini Azaltır
Nanopartiküller bağırsak mukozasındaki mikrovillusları kapladı. Mikrovilluslar ise bağırsak mukoza hücrelerinin yüzeyindeki parmak şekilli mikroskobik çıkıntılardır. Onlar vâsıtasıyla yüzey büyümüştür ve besin maddeleri emilimi en iyi seviyeye çıkmıştır.
Mikrovilluslar nanopartiküller ile kaplandığında o yerlerde artık besin emilimi gerçekleşemez. Çinko oksit nanopartikülleri bu emilim kâbiliyetini azaltır.
Paketlerdeki Nanopartiküller Leaky Gut (Sızıntılı Bağırsak) Sendromu’nu Kolaylaştırıyor
Nano parçacıklar vesîlesiyle iltihaplı süreçler de tetiklenir ve bu durum bağırsak mukozasındaki geçirgenliği arttırıp Leaky Gut sendromuna sebep olabilir. Delikli bağırsak mukozası dolayısıyla, oraya hiç âit olmayan maddeler de birden kolayca kan dolaşımına karışabilir. Sızıntılı bağırsak sendromu genellikle allerjilerin veya otoimmün hastalıkların başlangıcıdır ve ondan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
Araştırma bir in-vitro hücre modeli üzerinde yürütülmesine rağmen, Profesör Mahler'e göre sâdece tüketici güvenliği sebebiyle, burada gözlenen sonuçlar ciddiye alınmalıdır. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar nanopartiküllerin ayrıca bağırsak florasına da zarar verdiğini ve bunun doğal olarak başka sağlık problemlerine de yol açacağını göstermektedir. Çünkü birçok kronik hastalığın başlangıcında hasar görmüş bir bağırsak florası bulunur.
Paketli Yiyeceklerden Mümkün Olduğunca Kaçının
Paketlerdeki nanopartiküllerden kaçınmanın en iyi yolu tabii ki paketli yiyecekler satın almaktan mümkün olduğunca uzak durmak ve konserve kutularından tamâmen vazgeçmektir. Tâze ve organik meyve ve sebzeleri tercîh etmelisiniz. Organik ürünler satılan marketlere kendi götürdüğünüz kaplarla gidip makarna, tahıl, baharat, baklagiller vb. alabilir, böylece bu ürünlerde de paketten kaçınmış olabilirsiniz.
Kaynaklar
https://nachrichten.zentrum-der-gesundheit.de/nanopartikel-in-lebenmittelverpackungen-180404036.html/Carina Rehberg
Abone Ol
En son haberleri doğrudan gelen kutunuza alın. Asla spam yapmayız!
Mesaj Bırak